Willa z lat 20. XX wieku w Pionkach zabytkowa

środa, 22 listopada 2017 16:29

Jakub Lewicki – Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków budynku dawnej willi dyrektora naczelnego Państwowej Wytwórni Prochu przy ul. Radomskiej 7 w Pionkach, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i historyczne.

W 1922 r. podjęto decyzję o budowie na terenie wsi Zagożdżon (obecnie miasto Pionki), zlokalizowanej w puszczy kozienickiej, przy linii kolejowej Radom - Dęblin zakładów produkujących proch i materiały kruszące na potrzeby wojska. Rok później rozpoczęto budowę Wytwórni Prochu i Materiałów Kruszących (późniejsza nazwa zakładów: Państwowa Wytwórnia Prochu). Na wydzielonym terenie powstały w sposób zaplanowany obiekty fabryczne, administracyjne, użyteczności publicznej i budynki mieszkalne, ugrupowane w Kolonię Urzędniczą i Robotnicze. Kolonia Urzędnicza składała się z domów dyrektorskich, dworków urzędniczych, wielomieszkaniowych domów urzędniczych, ogródków działkowych i kasyna urzędniczego. Budynki zaprojektowano w biurze projektów przy powstających zakładach w Zagożdzonie. Kierownikiem biura w latach 1922-39 był inż. arch. Eugeniusz Czyż (1879-1953). Ukończył politechnikę w Rydze, pracował wiele lat na terenie Rosji. Okres pracy w Zagożdżonie – Pionkach był najbardziej twórczym w jego karierze. Zaprojektował ok. 100 budynków mieszkalnych i 500 obiektów fabrycznych. W ich architekturze pojawiły się formy należące do najważniejszych kierunków architektonicznych występujących w Polsce międzywojennej (styl „dworkowy”, historyzm wykorzystujący formy neobarokowe, neorenesansowe, modernizm), czego efektem jest cenny zespół budowlany z indywidualnymi i oryginalnymi realizacjami architektonicznymi.

Architektura budynku dawnej willi dyrektora naczelnego PWP nawiązuje do willi barokowej, czerpie z licznych form klasycznych, podkreślających dekoracyjność i monumentalność budynku poprzez ich zwielokrotnienie i uwydatnienie. Willa usytuowana była na hektarowej działce z podjazdem od frontu i ogrodem od południa. Wewnątrz posiadała obszerną kuchnię, spiżarkę, pokoje dla służby, duży hall, jadalnię, salon i gabinet dyrektora na parterze. Na piętrze znajdowała się łazienka i pokoje prywatne. Na poddaszu znajdowały się pokoje gościnne. Do dzisiaj zachował się układ z dwoma klatkami schodowymi oraz holem, gdzie istnieje drewniany, przeszklony przedsionek, dekoracyjnie ukształtowany oraz ozdobne sztukaterie. W głównej klatce schodowej występują drewniane schody z ażurową balustradą. W narożniku płd.- wsch. jest usytuowana druga klatka schodowa. Obecnie w budynku mieści się siedziba filii biblioteki pedagogicznej w Radomiu.

Obiekt posiada oryginalną architekturę. Odznacza się autentyzmem substancji zabytkowej i występowaniem bogatego detalu architektonicznego. Po 1945 r. nie nastąpiły żadne przekształcenia budowlane w zakresie bryły, gabarytu, murów obwodowych, rozwiązań stylistycznych elewacji, pierwotnego układu otworów okiennych i drzwiowych. Zmiany wewnątrz budynku dostosowywano do potrzeb powojennych funkcji budynku. Willa należy do grupy najcenniejszych obiektów budowlanych w Pionkach, które stanowią materialny dokument najważniejszego etapu w rozwoju miejscowości, czyli lat 1922-39. Architektura międzywojenna nadal decyduje o obliczu architektonicznym i przestrzennym znacznego obszaru dzisiejszego miasta Pionki. Poza tym, przedmiotowy budynek stanowi istotny element całego założenia dawnej Państwowej Wytwórni Prochu oraz zespołu budowlanego tzw. Kolonii Urzędniczej.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.