Budynek dworca z 1925 r. w Pionkach zabytkiem

środa, 22 listopada 2017 16:25

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków – Jakub Lewicki podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków budynku dworca kolejowego z 1925 r., usytuowanego przy ul. Zwycięstwa 1a w Pionkach, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i historyczne.

W 1883 r. ukończono budowę linii kolejowej Iwanogród (Dęblin) – Dąbrowa Górnicza na odcinku do Kielc. Początkowo funkcjonowały stacje w Garbatce, Jedlni i Radomiu. Stacja Zagożdżon (obecnie Pionki) powstała w kolejnym etapie rozbudowy linii kolejowej.

W 1922 r. podjęto decyzję o budowie na terenie wsi Zagożdżon (obecnie Pionki) zakładów produkujących proch i materiały kruszące na potrzeby wojska. Rok później rozpoczęto budowę Wytwórni Prochu i Materiałów Kruszących, w tym bocznicy kolejowej łączącej zakład ze stacją Zagożdżon. W następnych latach powstało wiele obiektów fabrycznych, mieszkalnych i publicznych. Na stacji kolejowej w 1925 r. wzniesiono nowy dworzec w miejsce baraku, co przyczyniło się do rozwoju tej części wsi i połączenia z osadą fabryczną rozciągającą się wzdłuż linii kolejowej na długości 3 km (w 1932 r. zmieniono nazwę wsi Zagożdzon na Pionki).

Dworzec wybudowano na skarpie opadającej w kierunku południowym. Wewnątrz znajduje poczekalnia z dwoma kolumnami wspierającymi żelbetowy strop i dekoracyjna posadzka. Od strony peronów do poczekalni prowadzi wewnętrzny, drewniany, przeszklony przedsionek. W poczekalni i innych pomieszczeniach parteru znajdują się drewniane lamperie. Zachowało się 5 pieców kaflowych, drzwi główne wejściowe od strony płd. dwuskrzydłowe, płycinowe. Z przedsionka od strony miasta prowadzi klatka schodowa ze schodami zabiegowymi, lastrykowymi. Na spocznikach jest posadzka. Zachowała się także balustrada ażurowa, stalowa, dekoracyjna z poręczą drewnianą. Na drugiej kondygnacji i na poddaszu mieszczą się lokale mieszkalne. Więźba dachowa jest drewniana.

W okresie przedwojennym na piętrze budynku działała restauracja. Obecnie obiekt pełni funkcje mieszkalne i kolejowe (funkcjonuje poczekalnia i kasa kolejowa). Przeprowadzone przebudowy i remonty nie wpłynęły negatywnie na wygląd budynku, jego bryłę, gabaryty oraz wystrój elewacji, z wyjątkiem częściowej wymiany stolarki okiennej i usunięcia attyki. Zachował on więc generalnie autentyzm zewnętrznej formy, jak również oryginalnej substancji budowlanej. Piętro i poddasze zaadaptowano na lokale mieszkalne. W budynku zachował się wystrój i układ poczekalni oraz klatka schodowa w oryginale.

Obiekt został wzniesiony w tzw. stylu dworkowym, który funkcjonował w ramach szerokiego nurtu narodowego w architekturze międzywojennej (głównie w latach 20. XX w.). Styl dworkowy utożsamiany z polskością był mocno propagowany przez władze państwowe, miał tez służyć odbudowie miast i wsi po wieku zaborów. Powstawały w tej stylistyce liczne domy urzędnicze, budynki użyteczności publicznej, w szczególności dworce kolejowe oraz domy ziemiańskie i mieszczańskie. Pojawiły się nawet wzorniki form architektonicznych w tym zakresie. Dworzec w Zagożdżonie wybudowano wg wzornika Ministerstwa Robót Publicznych.

Głównymi cechami stylu dworkowego były wg Stefana Szyllera wysoki, łamany czterospadowy dach, rozłożystość bryły, neorenesansowe czy neobarokowe szczyty czy też klasycystyczny portyk kolumnowy. Obiekt wpisuje się w ten schemat oraz nawiązuje stylistycznie do powstałej w latach 20. XX w. zabudowy Kolonii Robotniczej i Urzędniczej przy Wytwórni Prochu i Materiałów Kruszących i innych ważnych realizacji z tego okresu w miejscowości Zagożdżon, m.in. budynku kasy chorych, 1925 r., kościoła pw. św. Barbary, 1929-33.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.