Kolejny wpis na Mazowszu

piątek, 09 marca 2018 16:17

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków budynku kościoła parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Anielskiej z 1934 r. w Horoszkach Dużych wraz z terenem cmentarza przykościelnego, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

W latach 1933-34 na placu ofiarowanym przez mieszkańca wsi zbudowano pod kierunkiem ks. St. Golatowskiego - proboszcza z Konstantynowa, niewielki kościół, który erygowano w 1934 r. na kaplicę publiczną (oratorium publicum). Parafię w Horoszkach Dużych utworzono dopiero w 1991 r.

Drewniany kościół konstrukcji słupowo – ryglowej z dobudowanymi w 1944 r. dwiema bocznymi kaplicami tworzy plan krzyża łacińskiego.

Obiekt związany z dziejami wsi, parafii i najbliższej okolicy stanowi przykład ludowej architektury. Zachował oryginalną dekorację narożników, zwieńczonych prostokątnymi kapitelami i obwiedzionych wraz z gzymsem podokapowym i podokiennym, fryzem kostkowym. Nawiązanie do świątyń murowanych stanowią prostokątne okna zwieńczone łukiem pełnym. Budynek kościoła zachowany w niemal niezmienionym stanie jest przykładem adaptacji monumentalnych form architektonicznych w ludowym budownictwie drewnianym.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Historyczne mury getta zabytkiem

poniedziałek, 19 lutego 2018 16:29

Jakub Lewicki – Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków dwóch fragmentów historycznego muru getta, zlokalizowanych przy ul. Siennej 53 w Warszawie, z uwagi na zachowane wartości historyczne. Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Według pierwszego projektu getto warszawskie miało być zlokalizowane na Pradze, rozważano także plany utworzenia gett peryferyjnych – na Kole i Grochowie. Ostatecznie dzielnicę zamkniętą utworzono w płn.-zach. części Śródmieścia, tzw. dzielnicy północnej, która od XIX wieku była w większości zamieszkana przez ludność żydowską. Proces izolowania tej części Warszawy ze względu na groźbę rzekomej epidemii, rozpoczął się zimą 1939/1940 roku, kiedy to na ulicach granicznych dzielnicy umieszczono białe tablice z napisami w językach polskim i niemieckim, ostrzegające przed przebywaniem na terenie zamieszkałym przez ludność żydowską z powodu zagrożenia tyfusem. Wiosną 1940 roku podjęto decyzję o budowie wokół zamieszkałego w większości przez Żydów „terenu epidemicznego” murów, mających pełnić funkcję ochronną dla mieszkańców pozostałej części miasta. Prace budowlane przy ich wznoszeniu, realizowane przez Judenrat na polecenie Niemców, rozpoczęły się 1 kwietnia 1940 roku. Oficjalnie getto („dzielnica żydowska”) w Warszawie zostało utworzone 2 października 1940 roku zarządzeniem gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera. Zgodnie z zarządzeniem w dzielnicy żydowskiej mieli zamieszkać wszyscy Żydzi mieszkający w Warszawie lub przesiedleni do niej, natomiast Polakom zamieszkującym te tereny nakazano przenieść się do pozostałego obszaru miasta, z wyłączeniem tzw. dzielnicy niemieckiej. Zarządzenie z 2 października 1940 roku zawierało listę ulic granicznych: Wielka, Bagno, pl. Grzybowski, Rynkowa, Zimna, Elektoralna, pl. Bankowy, Tłomackie, Przejazd, Nalewki, granica Ogrodu Krasińskich, Świętojerska, Freta, Sapieżyńska, Konwiktorska, Stawki, Dzika, Okopowa, Towarowa, Srebrna i Złota. Z getta wyłączono m.in. Sądy Grodzkie na Lesznie, więzienie Pawiak, obszar tzw. enklawy ewangelickiej z kościołem i Szpitalem Ewangelickim oraz nieruchomości należące do browaru Haberbusch i Schiele przy ulicy Ceglanej.

Po 1940 roku granice tego terenu ulegały wielokrotnym zmianom. Mur getta miał wysokość ok. 3 m i był podwyższony o kolejny metr drutem kolczastym. W jego obwód włączono ściany budynków, zlokalizowanych na linii przebiegu wytyczonej granicy dzielnicy żydowskiej. Na początku 1941 roku łączna długość murów getta wynosiła ok. 18 km, a powierzchnia ok. 307 ha. W wyniku tzw. wielkiej akcji wysiedleńczej od 22 lipca do 21 września 1942 roku ok. 80% mieszkańców getta zostało wywiezionych i zamordowanych w obozie zagłady w Treblince. W sierpniu 1942 roku południowa część getta (tzw. małe getto) została włączona do „aryjskiej” części miasta. W części północnej pozostało ok. 60 tys. Żydów.

Ostateczną likwidację warszawskiego getta zaplanowano na 19 kwietnia 1943 roku, kiedy to oddziały niemieckie dowodzone przez szefa warszawskiej SS i policji płk. Ferdinanda von Sammern-Frankenegga wkroczyły na teren dzielnicy. W odpowiedzi na niemiecką akcję wybuchło powstanie żydowskie. 8 maja 1943 roku w otoczonym przez Niemców i Ukraińców bunkrze przy ul. Miłej zginął dowódca powstania Mordechaj Anielewicz wraz z ok. 120 powstańcami. Sporadyczne walki trwały jednak jeszcze do połowy maja 1943. Dla efektu propagandowego postanowiono zakończyć tłumienie powstania wysadzeniem w powietrze Wielkiej Synagogi przy ulicy Tłomackie w dniu 16 maja 1943 roku. Po wywiezieniu pozostałych przy życiu mieszkańców do Treblinki oraz obozów w dystrykcie lubelskim zabudowa „dzielnicy żydowskiej” została na rozkaz Niemców zburzona. Na jej terenie w latach 1943-1944 przeprowadzane były masowe egzekucje mieszkańców Warszawy (polskich więźniów politycznych oraz Żydów schwytanych po „aryjskiej stronie”). Łączna liczba ofiar getta warszawskiego szacowana jest na ok. 400 tys. osób, z czego ok. 92 tys. zginęła lub zmarła w Warszawie (głównie ofiary głodu i chorób), a ok. 300 tys. w obozie zagłady w Treblince i w trakcie dwóch akcji wysiedleńczych. W wyniku likwidacji getta uległo też zniszczeniu ok. 12% zabudowy miasta. Pozostałe wolnostojące fragmenty muru zostały wyburzone po zakończeniu II wojny światowej.

Przedmiotowe obiekty stanowią materialne świadectwo opisanych wyżej wydarzeń i stanowią unikalną pamiątkę historyczną, bezcenną zarówno dla narodu żydowskiego, jak i polskiego. Są świadkami wspólnej tragicznej i trudnej historii, miejscem pielgrzymek rzeszy ocalałych z zagłady, jak i ich rodzin i jako takie winny być bezwzględnie zachowane dla przyszłych pokoleń.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Oświadczenie MWKZ w sprawie lokalizacji Pomnika Ofiar Tragedii Smoleńskiej 2010

środa, 07 lutego 2018 17:30

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków informuje, że uzgodnił postanowienie o lokalizacji Pomnika Ofiar Tragedii Smoleńskiej 2010 na pl. Piłsudskiego (działka ew. nr 45/9 obr. 5-03-05). Dokumenty, które wpłynęły do urzędu były kompletne i poprawne pod względem merytorycznym. Przed jego podpisaniem Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków skonsultował tryb postępowania w tej sprawie z członkami Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków i uzyskał ich akceptację.