Kolejny zabytek na Mazowszu

wtorek, 14 czerwca 2016 12:59

Cmentarz rzymskokatolicki z początku XIX w., zlokalizowany przy ul. Cmentarnej w Zwoleniu został wpisany do rejestru zabytków z uwagi na zachowane wartości historyczne i artystyczne.

Wpisem objęto teren cmentarza, układ przestrzenno-komunikacyjny, kwatery wojenne z I i II wojny światowej, grób żołnierzy podziemia antykomunistycznego „wyklętych” oraz najcenniejsze nagrobki i płyty nagrobne sprzed 1950 roku, wymienione w załączniku do decyzji wraz z ich otoczeniem w promieniu 3 m.

W okresie I wojny światowej pochowano tutaj żołnierzy armii austriackiej, niemieckiej i rosyjskiej, jak również legionistów polskich, poległych w rejonie Zwolenia. Podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu pochowano wielu żołnierzy WP, AK, podziemia antykomunistycznego oraz osób cywilnych, zamordowanych przez hitlerowców.

Na terenie cmentarza zachowało się wiele cennych nagrobków, powstały w 2. poł XIX i 1. poł. XX w. Prezentują różne formy: krzyż na cokole, krzyż na skałkach, płyta nagrobna, płaskorzeźbiona stela, obelisk, rzeźba, pień drzewa. Ze względu na cechy stylowe można wyróżnić obiekty klasycyzujące, eklektyczne, wykonane w nurcie romantyzmu i symbolizmu, oraz nagrobki wzniesione w okresie międzywojennym, głównie w typie stojącej steli o prostych, geometrycznych formach. Nagrobki wykonano głównie z piaskowca. Marmur, granit i żeliwo występują jako elementy uzupełniające (dekoracyjne i tablice inskrypcyjne). Na wielu pomnikach nagrobnych widnieją nazwiska kamieniarzy: J. Staniszewski z Radomia, L. Staniszewski z Radomia, F. Hebdzyński z Radomia. Najstarszym nagrobkiem jest nagrobek Marianny z Omińskich Kotowskiej z 3. ćw. XIX w. oraz nagrobek Franciszka Gozdawy Gostkowskiego z 2 poł. XIX w. w formie steli ze zwieńczeniem akretorionowym.

Ze względu na wartości artystyczne (bogactwo form, detali i motywów) szczególnie interesującymi obiektami są: nagrobek Dobrowolskich, z poł XIX w. w formie obelisku, nagrobek Jana Hypolita Mordzińskiego z pocz. XX w. z figurą kobiety na skale, wpierającą się o krzyż, nagrobek Józefa Bójko z 1. ćw. XX w. w formie steli ozdobionej motywami roślinnymi, nagrobek Kantego Pinakiewicza z pocz. XX w. w formie krzyża na skale. Na cmentarzu pochowani są proboszczowie parafii w Zwoleniu (m.in. ksiądz Tomasz Jachimowicz, Aleksander Bąkowski, Karol Woźnicki, Daniel Pacek), mieszczanie, właściciele ziemscy, nauczyciele, lekarze.

Obiekt stanowi jedną z najstarszych nekropolii polowych w południowej części woj. mazowieckiego i jest cennym dokumentem dziejów parafii i miejscowości.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do MKiDN.

Wykaz najcenniejszych nagrobków. [pdf]