„Galeriowiec” Lacherta i Szanajcy w rejestrze zabytków

czwartek, 15 września 2016 09:25

Decyzją z dnia 9 września 2016 roku Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków budynek wielorodzinny „galeriowiec”, położony w Warszawie przy ul. Berezyńskiej 28, ze względu na posiadane wartości naukowe oraz artystyczne.

W 1936 roku Edward i Jan Ordowscy, właściciele Warsztatów Karoseryjnych – B-cia Ordowscy, postanowili wybudować na Saskiej Kępie dom mieszkalny, w całości przeznaczony pod wynajem. W tym celu, Ordowscy zatrudnili Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcę, awangardowych architektów tworzących w stylistyce modernizmu. Formę taką otrzymał również przedmiotowy budynek, jednakże ze względu na ukształtowanie działki, a także czynszowy charakter inwestycji, został on zaprojektowany w typie niewielkiego galeriowca, co pozwoliło na umieszczenie w nim większej ilości mieszkań. Podczas II wojny światowej, budynek uległ niewielkim uszkodzeniom, zachowując tym samym pierwotną formę.

„Galeriowiec” dokumentuje rozwój Saskiej Kępy, zagospodarowanej głównie w dwudziestoleciu międzywojennym oraz świadczy o panujących w tym okresie w Polsce i na Świecie trendach architektonicznych. Ponadto, budynek ten jest jednym z pierwszych „galeriowców” powstałych w Warszawie, którego typ narodził się wraz z początkiem modernizmu. W tamtym czasie rozwiązanie to było niezwykle nowatorskie oraz awangardowe, bardziej rozpowszechnione dopiero w budownictwie wielorodzinnym po II wojnie światowej. Duet architektów Lachert – Szanajca, w pełni wykorzystał nietypowy układ działki, dostosowując do niej plan budynku. Skośne oraz wygięte fragmenty elewacji miały jak najlepiej prezentować obiekt od strony ulicy Berezyńskiej, posiadającej na odcinku pomiędzy ulicą Francuską, a aleją Waszyngtona łukowaty przebieg. Zaoblenie narożnika, wraz z głębokimi wnękami elewacji północnej, wprowadzało efekty światłocieniowe, natomiast miało ono przede wszystkim ukryć zejście się ścian w narożniku pod kątem ostrym. Załamanie ściany w elewacji wschodniej pozwalało mocniej doświetlić pomieszczenia, których okna wychodziły na galerię, a także nieznacznie odsłaniało wschodnią elewację, będącą zarazem elewacją główną budynku. Ozdobą modernistycznego domu, pozbawionego tradycyjnego detalu architektonicznego, jest zróżnicowana bryła, zauważalna w szczególności w elewacjach wschodniej i północnej. Efekt ten projektanci uzyskali poprzez zróżnicowanie wysokości budynku, zawieszenie wykusza i galerii oraz cofnięcie części ściany północnej. Dodatkowo przy opracowaniu elewacji zastosowano zróżnicowane materiały, podkreślając tym również funkcje poszczególnych elementów. Kompozycja bryły oraz gra płaszczyzn, niewątpliwie decyduje o artyzmie budynku. Zachowany w niezmienionym kształcie, dokumentuje dorobek twórczy Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy, należących do najwybitniejszych architektów działających na terenie Polski.

Decyzja niniejsza nie jest ostateczna w administracyjnym toku postępowania.