Kolejny wpis na Mazowszu

wtorek, 23 stycznia 2018 10:42

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków – Jakub Lewicki podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków dawnej oficyny dworskiej majątku Zamajdan-Olszyny pochodzącej z pocz. XX wieku, położonej w miejscowości Majdan przy ul. Al. gen. Grota Roweckiego 7, z uwagi na zachowane wartości historyczne i naukowe.

Parterowa oficyna mieszkalna stanowi część zespołu dworsko-parkowego Zamajdan-Olszyny, którego właścicielami od końca XIX wieku byli Leon i Kazimiera Chrzanowscy, obejmującego zachowany do dziś dwór, wyremontowany i częściowo odtworzony w końcu lat 60. XX wieku, zespół folwarczny, którego jedyną pozostałością jest przedmiotowy budynek oraz park.

W 1928 roku majątek formalnie stał się własnością córki założycieli Olszyn, Haliny Królikowskiej z Chrzanowskich. Oficyna pełniła funkcję dodatkowego domu gościnnego dla licznie przybywających do Olszyn krewnych i przyjaciół rodziny, w tym intelektualistów i ludzi kultury. Częstym gościem w majątku był płk Stefan Rowecki, brat cioteczny Haliny Królikowskiej. Podczas wojny budynek oficyny, jako miejsce ustronne stał się, obok dworu, schronieniem dla wielu osób związanych z konspiracją, mieszkańców pobliskich wsi i miejscowości oraz żydowskich uciekinierów z gett w Falenicy i Otwocku. Po kapitulacji stolicy do Olszyn dotarł płk Rowecki, wówczas dowódca Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej, wycofujący się spod Tomaszowa Lubelskiego wraz z dwoma żołnierzami. Jednocześnie jesienią 1939 roku za pośrednictwem Roweckiego w oficynie został ulokowany gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski „Torwid” i przebywał tu od 8 listopada 1939 r. przez około dwa miesiące. Spotkanie do jakiego doszło między Tokarzewskim a Roweckim oraz prawdopodobnie ich wspólny pobyt w olszyńskim majątku w końcu roku 1939, zaowocowały wypracowaniem podstaw organizacji państwa polskiego w warunkach konspiracji. Ponadto, 4 marca 1942 roku pod pretekstem uczczenia imienin Kazimiery Chrzanowskiej, „Grot” spotkał się w Olszynach z Zofią Kossak-Szatkowską współtwórczynią Rady Pomocy Żydom „ŻEGOTY”, czyniąc ustalenia dotyczące przyszłego kształtu organizacji.

W czasie okupacji w Olszynach schronienie znajdowali także inni członkowie konspiracji i przyjaciele rodziny, w tym Maria Rodziewiczówna z Jadwigą Skirmunttówną (w 1942 roku). Halina Królikowska dzięki swemu zaangażowaniu w działalność konspiracyjną i sprawy społeczne uzyskała szereg odznaczeń.

Te i inne fakty zostały udokumentowane w licznych publikacjach – artykułach, wspomnieniach oraz w opracowaniach biograficznych. Od 1994 roku upamiętnia je także tablica, zamontowana na elewacji budynku. Tablicę o analogicznej treści umieszczono również przy dworze.

Oficyna stanowi obiekt murowany, parterowy, na wysokim podpiwniczeniu, zaopatrzony w przybudówki, obecnie o częściowo zatartym kontekście przestrzennym z uwagi na podział dawnego majątku. Budynek przetrwał w niemal niezmodyfikowanym kształcie, a zachowana w wysokim stopniu dawna substancja budowlana i wyposażenie obejmuje m.in. okna ościeżnicowe z wewnętrznymi okiennicami oraz dawną stolarkę drzwiową.

Budynek posiada walor dokumentacyjny, jako pozostałość po zabudowaniach folwarcznych zespołu dworskiego rodziny Chrzanowskich, stanowiąc zarazem pamiątkę patriotycznego zaangażowania właścicieli Olszyn, niosących pomoc i oferujących bezpieczny azyl potrzebującym, zarówno w trudnych warunkach wojny, jak również tuż po jej zakończeniu.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

< Poprzednia		Następna >