Willa projektu Syrkusów w Konstancinie-Jeziornie zabytkiem

piątek, 16 marca 2018 16:27

Jakub Lewicki – Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków willi Nelkenów, wzniesionej w l. 1932-33 według projektu Heleny i Szymona Syrkusów, położonej przy ul. Uzdrowiskowej 5 w Konstancinie-Jeziornie, z uwagi na zachowane wartości historyczne, artystyczne i naukowe.

Budynek należy do wyróżniających się obiektów willowych podwarszawskich letnisk, wpisujących się w nurt nowoczesnej architektury, opartej na założeniach modernizmu, wzbogacając zarazem krajobraz architektoniczny miejscowości – pierwotnie Królewskiej Góry, obecnie Konstancina-Jeziorny. Powstał w bliskiej współpracy ze zleceniodawcą – pułkownikiem doktorem medycyny Janem Władysławem Nelkenem, wybitnym polskim psychiatrą i twórcą lecznictwa psychiatrycznego w wojsku. Nelken kierował oddziałem psychiatrycznym Szpitala Ujazdowskiego. W chwili wybuchu wojny, już jako pułkownik w stanie spoczynku został ponownie powołany do czynnej służby wojskowej w Szpitalu Ujazdowskim. Wkrótce wraz personelem szpitala trafił do niewoli sowieckiej i w IV 1940 r. poniósł śmierć w Katyniu. Podczas wojny zginęły także żona i córka doktora - Irena Nelken czynna w Państwowym Korpusie Bezpieczeństwa zginęła w VIII 1944 r. pod gruzami prowizorycznego szpitala przy ul. Miodowej 24, zaś osiemnastoletnia wówczas Anna ps. „Inka”, łączniczka-sanitariuszka batalionu „Zośka”, poniosła śmierć podczas walk na Czerniakowie we IX 1944 r.

Obiekt przy Uzdrowiskowej 5 może stanowić przedmiot badań, jako interesująca realizacja małżeństwa Syrkusów, duetu architektów kluczowego dla rozwoju modernizmu w Polsce. Warto zaznaczyć, że opis technologiczny i analiza koncepcji układu funkcjonalnego wraz z rzutami i fotografiami domu, pojawiły się w artykule Syrkusów O architekturze i produkcji mieszkań robotniczych („Czasopismo Techniczne”, 1935, nr 10). Z kolei liczne zdjęcia wnętrz willi oraz projekty mebli i sprzętów ilustrowały artykuł Syrkusów O konstrukcji sprzętów („Wnętrze” nr 7, 1933/34). Fotografie tam zamieszczone dowodzą, że architekci myśleli o domu w sposób kompleksowy, opracowując projekty wnętrz i niezachowanego do dziś wyposażenia przy współpracy zespołu Praesensu.

W intencji projektantów konstrukcja i technologia podporządkowana kryterium użyteczności i oszczędności zdeterminowała purystyczną, surową formę budynku. Uwidocznia się to przede wszystkim w zastosowanym typie konstrukcji ze słupami ze zbrojonego betonu jako strukturalnymi podporami, uzupełniającymi lekki szkielet stalowy i pozwalającymi na wykreowanie zróżnicowanych funkcjonalnie i przestronnych wnętrz. Całość niestandardowo oblicowano piaskowcem przełamanym w pasach międzyokiennych i strefie przyziemia okładziną z cegły klinkierowej. Zwarta sylwetka domu została urozmaicona dwoma tarasami, a prosty układ elewacji podkreślono od frontu i od wschodu horyzontalnymi oknami wstęgowymi. Poza niemal nieprzekształconą formą architektoniczną i układem przestrzennym zachowały się także elementy wyposażenia i aranżacji wnętrz, przede wszystkim oryginalne jednobiegowe schody, wykończone drewnem o opływowej linii początkowego odcinka z rurową balustradą miękko oplecioną wokół słupów żelbetowych.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

< Poprzednia		Następna >