Oficyna kamienicy przy Waliców 14 w Warszawie zabytkiem

wtorek, 03 kwietnia 2018 00:00

Jakub Lewicki – Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków oficyny kamienicy czynszowej, położonej w Warszawie przy ul. Waliców 14 wraz terenem posesji, z uwagi na zachowane wartości historyczne i naukowe.

W połowie XVIII w. rodzina Walickich wydzierżawiła od starostwa warszawskiego grunty. Główną oś osady stanowiła obecna ulica Waliców przecięta kilkoma przecznicami, wzdłuż której ulokowano głównie obiekty przemysłowe (browary, gorzelnie, a także ogrody Ulrycha, w których uprawiano roślinność). Pomiędzy nimi usytuowano niewielkie domy dla pracowników okolicznych fabryk. Na przełomie XIX i XX w. na Walicowie zaczęto wznosić kilkukondygnacyjne kamienice czynszowe o wewnętrznych podwórzach. Jednym z takich obiektów jest przedmiotowy budynek, zaprojektowany i wybudowany przez prężnie działającą w Warszawie spółkę budowniczego Józefa Napoleona Czerwińskiego i architekta Wacława Heppena. Wzniesiona ok. 1912 r. otrzymała analogiczną formę do innych kamienic stawianych przez ww. spółkę w tym okresie. Cechowały je sześcio- lub siedmiokondygnacyjne bryły, podwórza-studnie oraz ozdobne fasady z dwukondygnacyjną i boniowaną strefą cokołową oraz trójosiowymi i kilkupiętrowymi wykuszami w wyższych partiach. Ze względu na lokalizację kamienicy, większość mieszkańców była pochodzenia żydowskiego, wśród których można wymienić dwóch artystów Menachema Kipnisa (muzyka, dziennikarza i społecznika) oraz Władysława Szlengla (poetę i autora tekstów piosenek). Obaj zginęli w getcie, z czego drugi z nich poniósł śmierć podczas pacyfikacji bunkra Szymona Kaca podczas tłumienia powstania w getcie w maju 1943 r. W marcu 1940 r. Niemcy zdecydowali o założeniu dzielnicy żydowskiej, a następnie getta, zamkniętego ostatecznie w listopadzie. Granica przebiegała między innymi wzdłuż ulicy Waliców, na odcinku Pereca (d. Ceglana) – Grzybowska, w związku z czym kamienica znalazła się po stronie tzw. małego getta. Pod koniec 1942 r., wraz z likwidacją części getta, budynek znalazł się po stronie „aryjskiej” Warszawy. Z początkiem sierpnia 1944 r., na ulicy Waliców tuż przy kamienicy, powstańcy ze Zgrupowania „Chrobry II” zbudowali barykadę. Silny ostrzał niemiecki zniszczył jednocześnie połowę budynku frontowego kamienicy, co wpłynęło na rozebranie jego tylnego traktu po zakończeniu działań wojennych. Tak uszkodzony budynek nadal pełnił swoją pierwotną - mieszkalną – funkcję. Od 2004 r., ze względu na stan techniczny, obiekt pozostaje nieużytkowany.

Kamienica jest obecnie jednym z niewielu przedwojennych obiektów dokumentujących dawną, ścisłą zabudowę ulicy Waliców oraz Mirowa, którego krajobraz uległ zmianie w wyniku ogromnych zniszczeń, powstałych podczas II wojny światowej i późniejszego wybudowania osiedla za Żelazną Bramą. Budynek poprzez swoje uszkodzenia, wymownie przypomina tragiczne losy Warszawy i jej mieszkańców, a w szczególności niewyobrażalną zagładę obywateli polskich pochodzenia żydowskiego i miejsc związanych z ich funkcjonowaniem.

O dawnym wystroju kamienicy świadczą relikty oryginalnego wyposażenia. Żelbetowe schody klatki reprezentacyjnej wyposażono w nitowaną balustradę, zdobioną motywami geometrycznymi oraz kwiatowymi. Płycinowo-ramowa stolarka drzwiowa, jedno- i dwuskrzydłowa w przypadku głównych drzwi wejściowych do mieszkań, otrzymała dekorację w postaci rombów wpisanych w prostokątne płyciny, zdobione dodatkowo perełkowaniem oraz w dolnej płycinie, pionowym bruzdkowaniem. Nielicznie zachowane, dwukondygnacyjne piece kaflowe, zdobione były w szczycie geometrycznym ornamentem. Ponadto, w budynku znajdują się elementy oryginalnej stolarki okiennej, terakotowych posadzek (ośmioboczne i kwadratowe płytki), parkiety, podłogi z desek, nieliczne sztukaterie, a także podokienne szafki pełniące dawniej funkcję lodówek.

Postępowanie wszczęto na wniosek organizacji społecznej– Stowarzyszenie Zespołu Opiekunów Kulturowego Dziedzictwa Warszawy „ZOK”.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

< Poprzednia		Następna >