Teren ogrodu seminaryjnego – dawnego ogrodu karmelitów - w rejestrze zabytków

piątek, 22 lutego 2019 09:08

W dniu 14 lutego 2019 roku Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków terenu ogrodu seminaryjnego (dawnego ogrodu klasztornego zgromadzenia karmelitów), położonego w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście 52/54.

Założony w XVII w. ogród znajduje się na terenie najcenniejszej historycznie części miasta, a ponadto powiązany jest przestrzennie z topografią skarpy warszawskiej, uznawanej za jeden z najważniejszych elementów krajobrazu kulturowego stolicy. Sam zespół pokarmelicki należy do grupy cennych założeń klasztorno ogrodowych ufundowanych w XVII w. na terenie skarpy, obejmującej klasztory sakramentek i szarytek - obydwa wpisane do rejestru zabytków z terenem ogrodów oraz klasztor sióstr wizytek. Trwałość struktury przestrzennej oraz ustalona wielowiekową tradycją formuła zagospodarowania dawnego ogrodu zgromadzenia karmelitów jest istotnym walorem uzasadniającym wpis tego terenu do rejestru zabytków nieruchomych.

Teren ogrodu seminaryjnego funkcjonuje w szerokim kontekście historycznym i przestrzennym. Przede wszystkim stanowi „zaplecze” ufundowanego w I połowie XVII wieku klasztoru, o świadomie kształtowanej formie i kompozycji zachowującej czytelny związek z zabudową. Ogród, który rozwijał się od momentu osadzenia karmelitów przy Krakowskim Przedmieściu, stanowił istotny element kultury zakonnej i ważny składnik życia klasztornego. Obecnie jest natomiast miejscem ważnym nie tylko dla tożsamości dawnego założenia klasztornego, lecz również reprezentacyjnej części miasta, rozwijającej się wzdłuż Krakowskiego Przedmieścia, a szerzej Traktu Królewskiego, z towarzyszącym jej ciągiem założeń zieleni wpisanych w naturalny skłon skarpy wiślanej. Teren ogrodów klasztornych przetrwał bez istotnych przekształceń, zarówno w momencie kasaty zakonu przez władze zaborcze, jak i w okresie powojennych przemian urbanistycznych śródmiejskiego odcinka skarpy warszawskiej. Jednocześnie, jako obszar głęboko osadzony w historii miasta, dokumentuje jego rozwój przestrzenny stanowiąc komponent przedmieść dawnej Warszawy, których zagospodarowanie stało się w XVII wieku domeną rozległych kompleksów, przede wszystkim rezydencji magnackich i fundacji klasztornych. Dawny zespół klasztorny wraz z ogrodami jest zatem jednym z niewielu obiektów na terenie Warszawy, który w ścisłym powiązaniu z topografią skarpy, oparł się przekształceniom urbanistycznym i funkcjonalnym. Ogród, nieznacznie uszczuplony na przestrzeni wieków wskutek procesów parcelacyjnych, posiada granice pokrywające się z kształtem utrwalonym w XIX wieku, a w dużej mierze także z granicami siedemnastowiecznej fundacji. Ponadto jako dawna, wygrodzona enklawa życia klasztornego, dokumentuje sposób funkcjonowania zgromadzenia karmelitów i realizacji ich reguły. Posiada wartości artystyczne jako przykład sztuki ogrodowej widocznej w sposobie zagospodarowania stoku skarpy, z podziałem na tarasowe strefy oraz w powiązaniu z komponentami architektonicznymi (mur oporowy dekorowany arkadami, murowane ogrodzenie, dekoracyjna brama). Nie bez znaczenia dla wartości estetycznej ogrodu są również współczesne próby stylizowania zieleni zgodnie z zachowanymi przekazami historycznymi.