Kamienica przy ul. Wileńskiej 9 w Warszawie zabytkiem

wtorek, 07 maja 2019 15:44

Podjąłem decyzję o wpisaniu do rejestru zabytków kamienicy wzniesionej w l. 1898-99, położonej przy ul. Wileńskiej 9 w Warszawie wraz z terenem posesji, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

Kamienica została wniesiona na posesji zakupionej w 1896 r. przez Hersza Goldszejna i Arona Kalisza. W obiekcie mieściła się m.in. siedziba szkoły dwuklasowej, a następnie komisariat cyrkułu policji na Pradze, przy którym doszło do zamachu bombowego na oberpolicmajstra płk. barona Karla Nolkena, zorganizowanego 26 marca 1905 r. przez oddział Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej. Jednym z głównych wykonawców zamachu był Stefan Okrzeja, którego zatrzymano podczas ucieczki i skazano na wyrok śmierci, wykonany w tym samym roku.

Obiekt jest cennym przykładem neorenesansowej kamienicy mieszkalnej wzniesionej pod koniec XIX w., cechującej się indywidualnym wystrojem artystycznym elewacji oraz współtworzącej historyczną zabudowę ul. Wileńskiej. Budynek frontowy o reprezentacyjnym charakterze, wyróżnia się bogatym wystrojem elewacji oraz klatki schodowej. Również zdecydowanie prostszy detal zastosowany w oficynach posiada czytelne cechy stylowe. Pomimo częściowego usunięcia wystroju elewacji czytelne są elementy zaczerpnięte z architektury renesansowej: forma boniowania, pilastrów i belkowania przy otworach balkonowych, gzymsu koronacyjnego z fryzem o motywach girlandy czy facjat z motywem palladiańskim. Budynek wyróżnia umiejętne i harmonijne zestawienie detalu architektonicznego: zastosowanie naprzemiennie wypukłych i płaskich boni na parterze współgra z płaską, klinkierową elewacją, będącą tłem dla oprawy architektonicznej otworów okiennych i balkonowych oraz gzymsów kordonowych. Reprezentacyjny charakter drugiej kondygnacji nadziemnej został zaakcentowany poprzez zastosowanie rozbudowanego detalu, uproszczonego na górnych piętrach. Szczególną wartość posiada również unikatowy, niemal kompletnie zachowany wystrój sztukatorski i snycerski głównej klatki schodowej. Forma supraport, zastosowane motywy floralne, dekoracja tralek, profilowania belek policzkowych i podciągów oraz aplikacje na policzkach schodów i stolarce drzwiowej stanowią bezpośrednie nawiązanie do architektury renesansowej, co nadaje spójnego charakteru całej kamienicy frontowej. O luksusowym charakterze budynku świadczą marmurowe parapety i lampy gazowe (ob. niezachowane), które umieszczone były w niszach o architektonicznej oprawie oraz detal architektoniczny i stolarka drzwiowa, pokryta pierwotnie mazerunkiem, widocznym fragmentarycznie pod ubytkami warstwy malarskiej. Uzupełnieniem wystroju była malarska dekoracja ścian, zachowana jedynie w oficynie zachodniej. O zabudowie posesji w określonym standardzie zdecydowała atrakcyjność jej lokalizacji, w sąsiedztwie głównego węzła komunikacyjnego. Dysproporcja między bogactwem wystroju budynku frontowego, a skromną dekoracją oficyn bocznych i poprzecznej ilustruje praktyczny wymiar ówczesnego budownictwa mieszkaniowego, które przeznaczone było dla ludności o zróżnicowanym statusie materialnym. Nie bez znaczenia jest również historia mieszkańców kamienicy, przez wiele lat pozostającej w rękach dwóch żydowskich rodzin, których losy zmienił wybuch II wojny światowej. Najprawdopodobniej wprowadzenie od strony dziedzińca połączonych z lokalami budynku frontowego balkonów miało związek z tradycją religijną (obchody święta Sukkot). Tym samym budynek stanowi istotne świadectwo naukowe relacji architektury i kultury duchowej oraz zróżnicowania materialnego i etnicznego ówczesnej społeczności Pragi.

Postępowanie wszcząłem na wniosek organizacji społecznej Towarzystwa Przyjaciół Pragi.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >