Kolejna praska kamienica w rejestrze zabytków

środa, 22 maja 2019 08:24

Podjąłem decyzję o wpisaniu do rejestru zabytków kamienicy wzniesionej w l. 1911-12, położonej przy ul. Sprzecznej 8 w Warszawie wraz z terenem posesji, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

Ulica Sprzeczna jest jedną z najstarszych, trwających w swym dawnym kształcie praskich ulic. Posesja, na której znajduje się przedmiotowa kamienica pierwotnie oznaczona była nr 6 (Hip nr 254B Praga), wytyczona została jako trapez, a jej obrys widoczny jest na planach pochodzących z przełomu XIX i XX w. Nietypowy kształt działki zdeterminował plan wzniesionego na niej budynku. Nieruchomość powstała ok. 1911-1912 r. jako kamienica czynszowa, na parceli zakupionej w 1908 r. przez Leona Józefa Klatczyńskiego od Julii Greczyny. W kamienicy mieszkał m.in. Szczepan Łazarkiewicz – konstruktor pomp wirowych, związany od lat dwudziestych z fabryką pomp Stefana Twardowskiego. W budynku mieszkało również kilkoro strażaków, handlowców, a także kolejarzy. Na parterze działał sklep Rabinowiczów oferujący w hurcie terpentynę, smoły, karbolineum i pokost, a przed wojną znajdowały się tu sklepy spożywcze Wilanowicza i Olszewskiego. Podczas działań wojennych kamienica nie poniosła znacznych zniszczeń, jednak wciąż widoczne są na elewacjach ślady po pociskach. Po wojnie kamienica przeszła na własność miasta na podstawie dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy wydanego w dniu 26 października 1945 r. przez Krajową Radę Narodową. Większość mieszkań została przeznaczona na lokale socjalne, jednak z powodu złego stanu technicznego trwa wysiedlanie obecnych lokatorów.

Przedmiotowa kamienica ulokowana jest na południowym skraju dzielnicy Praga Północ, w półzwartej zabudowie, na wielokątnej, wydłużonej posesji, o charakterystycznym, ukośnym przebiegu, przylegającej od zachodu do ulicy Sprzecznej. Budynek jest w całości murowany i podpiwniczony, z częściowo mieszkalnym poddaszem i nieregularnym zadaszeniem krytym papą. Więźba dachowa posiada konstrukcję płatwiową. Budynek posiada kilkadziesiąt mieszkań oraz lokal o funkcji usługowej umiejscowiony w parterze. Kamienica usytuowana jest na nieregularnym planie, zwrócona fasadą do ulicy. Zaprojektowana została jako dwutraktowa i sześciokondygnacyjna. Na podwórzu zachowane są fragmenty oryginalnego bruku. W budynku zachowały się pozostałości oryginalnej stolarki okiennej i drzwiowej, elementy dekoracyjne przejazdu bramnego, podłogowe płytki ceramiczne o zróżnicowanych motywach, piece kaflowe. Na szczególną uwagę zasługują malowidła ścienne zlokalizowane na klatce schodowej, wyłaniające się spod późniejszych powłok malarskich.

Budynek stanowi jeden z nielicznych tak dobrze zachowanych reliktów zabudowy mieszkaniowej na terenie ulicy Sprzecznej, posiada więc znaczące walory naukowe jako cenny dokument historii ulicy i jej rozwoju budowlanego, a tym samym dokumentuje również dzieje Starej Pragi. Dzieje budynku oraz związanych z nim osób umożliwiają rekonstrukcję przemian obyczajowych oraz przestrzennych dawnej Warszawy. Historia kamienicy wiąże się również z dramatycznymi wydarzeniami II wojny światowej, w tym epizodami związanymi z działaniami powstańczymi. Istotnym jest, że pomimo, iż w okolicy toczyły się walki wojenne związane z bliskością V Oddziału Straży Ogniowej, budynek ocalał bez większych zniszczeń. Niezachowany wystrój elewacji rekompensują dobrze zachowane wnętrza – niezwykle starannie wykonane, dekoracyjne, ceramiczne posadzki, zachowane okucia, klamki i haki stolarki okiennej i drzwiowej czy piece kaflowe. Wyjątkowość budynku podkreśla także nietypowy rzut i układ pomieszczeń, bardzo dobrze zachowana kuta, ozdobna balustrada w klatce schodowej i unikalne na skalę całej Pragi malowidła ścienne. Ponadto kamienica zlokalizowana jest na terenie posesji o historycznym kształcie i granicach utrwalonych na przełomie XIX i XX w., tym samym jest to cenny dokument historycznych podziałów parcelacyjnych, a sposób zagospodarowania działki może być przedmiotem badań organizacji budownictwa mieszkaniowego na terenie Pragi.

Postępowanie wszcząłem na wniosek organizacji społecznej Kolekcjonerzy Czasu.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.