Polski schron bojowy oraz miejsce upamiętniające bitwę pod Mławą w rejestrze zabytków!

piątek, 30 sierpnia 2019 15:13

Podjąłem decyzję o włączeniu do rejestru zabytków województwa mazowieckiego polskiego schronu bojowego wraz z otoczeniem, stanowiącego wspólnie fragment systemu umocnień powstałych w 1939 r. oraz miejsce upamiętniające wydarzenie historyczne bitwy pod Mławą w 1939 r.

16 lipca 1939 roku w rejonie Mławy oraz 12 sierpnia 1939 roku w rejonie Rzęgnowa odziały Wojska Polskiego z pomocą ludności cywilnej rozpoczęły budowę umocnień i fortyfikacji o charakterze odcinkowym, których celem było zabezpieczenie granic państwa polskiego przed realnym atakiem ze strony Prus. W oparciu o Instrukcję Saperów Sztabu Głównego z 1939 roku, na terenie około 30 kilometrów powstała linia obronna podzielona na dwa odcinki - mławski oraz rzęgnowski, którą w literaturze określa się „linią mławską” lub „pozycją mławską”. Najważniejszym elementem konstrukcji były żelbetonowe schrony bojowe, uzupełnione o umocnienia ziemne (m.in. stanowiska strzeleckie, rowy dobiegowe), przeszkody z drutu kolczastego, potykacze oraz niewielkie pola minowe. Według założeń planowano wybudować w Mławie 93 schrony. Na dzień wybuchu wojny ukończono 45, a 18 było w trakcie budowy.

Obronę pozycji mławskiej powierzono 20. Dywizji Piechoty pod dowództwem Wilhelma Andrzeja Lawicza-Liszke. Działania wojenne w obszarze pozycji mławskiej trwały od 1 do 3 - 4 września 1939 r. Obrona nie została przełamana przez nacierające wojska. Odwrót wojsk polskich nastąpił na rozkaz dowódcy armii „Modlin”. W działaniach brało udział 16 100 żołnierzy pod dowództwem płk. Franciszka Dudzińskiego. W bitwie według różnych danych, poległo około 1200 żołnierzy polskich, a około 1500 zostało rannych.

Podstawowym typem schronu bojowego pozycji jest żelbetowy polowy schron na 2 ciężkie karabiny maszynowe o ogniu dwubocznym i strzelnicach skierowanych skosem w stosunku do przedpola. Poza wymienionym typem w linii mławskiej wprowadzono schron bojowy na 2 ciężkie karabiny maszynowe o ogniu dwubocznym i strzelnicach skierowanych równolegle, schron bojowy na 1 ciężki karabin maszynowy o ogniu prawo- bądź lewostronnym, schron bojowy na 3 ciężkie karabiny maszynowe, schron obserwacyjny oraz schron bojowy na 2 ciężkie karabiny maszynowe o ogniu dwubocznym i strzelnicach skierowanych skosem w stosunku do przedpola z kopułą obserwacyjną.

Wydarzenia związane z bitwą pod Mławą mają wartość dokumentacyjną zarówno w skali kraju, jak również historii lokalnej obszaru Mazowsza Północnego. To pamięć historyczna ofiary obrońców, złożonej w obronie niepodległości państwa. Ochrona obszarów działań wojskowych, jako przykładu walki o niepodległość, jest obowiązkiem w znaczeniu dziedzictwa narodowego. To także istotna wartość historyczna w znaczeniu naukowym, zawierająca szereg cennych informacji dla badaczy historii wojskowości. Wskazuje działania formacji wojskowych II Rzeczpospolitej: armii „Modlin” oraz wchodzących w jej skład oddziałów, dowódców oraz szeregowych żołnierzy. Udział w bitwie pod Mławą to jeden z ostatnich epizodów formacji przed rozwiązaniem struktur.

Na terenie województwa mazowieckiego pozostało 45 schronów żelbetowych będących przykładem inżyniersko – saperskich budowli obronnych, opracowanych na podstawie projektu polskich inżynierów i taktyków wojskowości okresu międzywojennego, których nowatorskie rozwiązania zapewniły wyjątkową skuteczność (m.in. wytrzymałość materiałowo – konstrukcyjną, strategie, kamuflaż). Na ich wartość zabytkową wpływa także fakt zachowania budynków schronów jako integralnego elementu całości założenia obronnego. Obiekty te przetrwały w niemal nienaruszonym stanie od czasu budowy. Dzięki temu jesteśmy w stanie dokonać szczegółowej analizy fazy budowy i działań wojennych, które miały miejsce w ich pobliżu. Uszkodzenia powstałe w wyniku prowadzonych działań obronnych to świadek dramatu rozegranego w obszarze umocnień.

Wszystkie z zachowanych schronów żelbetowych na terenie województwa mazowieckiego zostały ujęte w ewidencji wojewódzkiej. W rejestrze zabytków znajduje się siedem obiektów. Założeniem docelowym jest objecie wpisem do rejestru wszystkich schronów wraz z pozostałości umocnień ziemnych.

Istotną podstawą w podejmowaniu decyzji w zakresie ochrony prawnej tego typu obiektów jest również realne zagrożenie założenia oraz jego poszczególnych elementów, wynikające z nieprawidłowego zagospodarowania przestrzennego, niewłaściwej adaptacji czy dewastacji.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >