Rzeźby dawnego Domu Sierot Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności w rejestrze zabytków

piątek, 27 marca 2020 08:26

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków ruchomych województwa mazowieckiego dwóch figur kamiennych autorstwa Teodora Skoniecznego: Matki Bożej w typie Immaculata oraz Św. Józefa z Dzieciątkiem, zlokalizowanych na terenie parku przy Kościele Parafialnym p.w. św. Rocha w Lipkowie, a pochodzących pierwotnie z Domu Sierot Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności przy ul. Rakowieckiej 21 w Warszawie, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i historyczne.

Autorem obydwu figur jest Teodor Skonieczny (1852- 1910), prowadzący w Warszawie własny zakład rzeźbiarsko-kamieniarski przy ul. Dzikiej 59 (później ul. Dzika 76 i 61). Jest on twórcą wielu pomników nagrobnych, szczególnie na Cmentarzu Powązkowskim. Dzięki realizacjom sepulkralnym zyskał znaczny rozgłos i pochlebne komentarze w ówczesnej prasie (m.in. za rzeźby na grobach Piaszczyńskich, czy Józefa Sonnenberga). Wykonał również szereg posągów o treści religijnej (m.in. wizerunek Madonny dla kościoła św. Karola Boromeusza na Powązkach, 1899 r., posągi świętych Floriana i Michała Archanioła dla kościoła św. Floriana na Pradze, 1894 r., figury dla Domu Sierot Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności przy ul. Rakowieckiej 21 w Warszawie, 1901 i 1902 r.). Rzeźbiarz ukończył warszawską Klasę Rysunkową, praktykował w pracowniach rzeźbiarskich Bolesława Syrewicza i Ludwika Kurzawskiego. Przez pewien czas pobierał także nauki w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (SSP).

Obydwie figury Skonieczny wykonał dla Domu Sierot Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności przy ul. Rakowieckiej 21 w Warszawie na przestrzeni lat 1901-1902. Figura Matki Boskiej umieszczona była pierwotnie na wielostopniowym postumencie w niszy usytuowanej na osi fasady budynku, nad wejściem głównym. Natomiast wolnostojąca figura św. Józefa posadowiona była przed sierocińcem, pod murem ogrodzenia i zwrócona frontem w kierunku budynku. Obydwa obiekty, z uwagi na rozwiązanie w 1949 r. Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności i likwidację Domu Sierot przy ulicy Rakowieckiej, zostały przeniesione na teren Parafii św. Rocha w Lipkowie. Jak wynika z dzienników prowadzonych przez ówczesnego proboszcza - ks. Wacława Kurowskiego – oba posągi znalazły się w posiadaniu parafii w 1952 r., archiwalna dokumentacja fotograficzna potwierdza, iż przedmiotowe obiekty pochodzą z sierocińca przy ul. Rakowieckiej.

Rzeźby cechuje realizm i szczegółowość w opracowaniu detalu, poprawne proporcje postaci oraz wyważona kompozycja. Wysoki walor plastyczny prac uznanego artysty – Teodora Skoniecznego stawia obydwa obiekty w kręgu godnych uwagi realizacji rzeźbiarskich początku XX w. Prace te świadczą o dobrej technice rzeźbiarskiej i klasie artystycznej autora. Niezaprzeczalne wartości artystyczne figur wiążą się także z wartościami naukowymi, wynikającymi z możliwości pogłębienia studiów nad twórczością artystyczną tego rzeźbiarza. Obydwie figura posiadają również wartość historyczną, jako przedmiot kultu i zarazem element współtworzący tożsamość zarówno obecnego miejsca przechowywania – Parafii w Lipkowie jak i historycznego - pierwotnego miejsca fundacji - Domu Sierot przy ulicy Rakowieckiej, związanego z działalnością Warszawskiego Towarzystwa Charytatywnego.

Postępowanie wpisu do rejestru zostało wszczęte na wniosek Parafii Rzymsko-Katolickiej p.w. św. Rocha w Lipkowie. Decyzja jest ostateczna.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków