Kamienica przy ul. Chmielnej 126 wpisana do rejestru zabytków

czwartek, 21 maja 2020 08:44

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienicy położonej w Warszawie przy ul. Chmielnej 126 wraz z terenem posesji, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe obiektu.

Przedmiotowy budynek znajduje się na rogu ulic Chmielnej i Żelaznej, w dzielnicy Wola, na terenie d. działki hipotecznej 1549 H, wydzielonej w I poł. XIX w. Budynek został wzniesiony po 1897 r., kiedy to właścicielem posesji był Joel Alterlejb, na miejscu wcześniejszej zabudowy widocznej na planach archiwalnych. W przyziemiu budynku znajdowały się głównie lokale usługowe, powyżej mieszkania o zróżnicowanym standardzie. Nieruchomość kilkakrotnie zmieniała właściciela, od 1900 r. był nim Józef Bakiel (Backiel). Po 1924 r. budynek przeszedł na własność spadkobierców Józefa Bakiela, część udziałów sprzedano. Na początku sierpnia i września 1944 r. w rejonie kamienicy znajdował się posterunek oddziałów powstańczych m.in. Zgrupowania „Chrobry II”, walczących o zdobycie i utrzymanie Dworca Pocztowego. Budynek przetrwał działania wojenne w dobrym stanie. W 1955 r. przeszedł na własność Skarbu Państwa. W l. 60. XX w. skuto tynki i pozostałości detalu architektonicznego elewacji.

Kamienica składa się z dwóch skrzydeł frontowych oraz oficyny poprzecznej, przylegającej do ściany szczytowej budynku przy ul. Chmielnej 128. Wewnątrz budynku zachował się w dużym stopniu oryginalny układ funkcjonalno-przestrzenny z lokalami mieszkalnymi skomunikowanymi z główną oraz boczną klatką schodową i zachowanym podziałem wnętrz na pomieszczenia mieszkalne, kuchenne i sanitarne. W dobrym stanie przetrwały również elementy wykończeniowe: na głównej klatce schodowej jasnobeżowe i szare posadzki ceramiczne z bordiurą o motywach floralnych, dekoracyjna metalowa balustrada, na bocznych klatkach schodowych ugrowe i brązowe płytki ceramiczne oraz drewniane balustrady tralkowe. W lokalach mieszkalnych zachowały się częściowo podłogi deskowe, parkiety taflowe i klepka drewniana, miejscami drewniane ściany działowe z oryginalnym opracowaniem, przykłady prostych pieców ceramicznych.

Kamienica przy ul. Chmielnej 126, pomimo usunięcia części dekoracji na elewacjach, jest cennym przykładem kamienicy z przełomu XIX i XX w. z zachowanym podziałem wnętrz i częściowo oryginalnym wystrojem. Neorenesansowy detal przejazdu bramnego, pozostałości boniowania i gzymsów kordonowych świadczą o pierwotnej formie architektonicznej budynku tworzącego pierzeję ulicy Chmielnej i Żelaznej. Na uwagę zasługuje bogata i zróżnicowana forma balustrad balkonów elewacji frontowych. Wewnątrz budynku zachował się wystrój głównej klatki schodowej z ceramicznymi posadzkami i metalową balustradą, boczne klatki schodowe, częściowo elementy wykończenia wnętrz lokali mieszkalnych. Walory artystyczne budynku wynikają również z eksponowanej narożnej lokalizacji u zbiegu ulic, podkreślonej ściętym jednoosiowym narożnikiem.

Wartość historyczna budynku wiąże się z dziejami dzielnicy oraz rozbudową miasta na przełomie XIX i XX w. Kamienica jest jednym z nielicznych na terenie zachodniego odcinka ul. Chmielnej przykładów przedwojennej zabudowy, która przetrwała działania wojenne i nie została rozebrana po 1945 r. w związku z przekształceniami przestrzennymi okolicy. Obiekt jest również cenną pamiątką epizodów związanych z II wojną światową oraz Powstaniem Warszawskim. Kamienica przy ul. Chmielnej 126 sąsiadowała z Dworcem Pocztowym, który w czasie Powstania Warszawskiego był jedną z niezdobytych redut powstańczych, była świadkiem walk i miejscem stacjonowania m.in. żołnierzy zasłużonego zgrupowania „Chrobry II”, co znajduje odzwierciedlenie w licznych fotografiach i relacjach powstańców.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje prawo wniesienia odwołania od decyzji do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków