Zbiór maszyn, urządzeń tkackich, projektów malarskich i rysunkowych, wzorników/kart żakardowych oraz próbek tkanin stanowiących spuściznę po warsztacie Spółdzielni Artystów „Ład”, znajdujących się w Manufakturze Królewskiej w Łazienkach został wpisany do rejestru zabytków. Decyzję taką podjęła Barbara Jezierska Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

W ciągu całego okresu działalności manufaktury powstało 816 wzorów tkanin w tym 206 przed wojną
i 610 po wojnie. Jej zbiór jest największym i najpełniejszym zasobem materiałów dokumentujących działalność spółdzielni na polu tkaniny. W zbiorze dominują egzemplarze przede wszystkim z trzech pierwszych powojennych dekad, wartościowych nie tylko dla polskiego wzornictwa, ale budzących również coraz większe zainteresowanie poza granicami naszego kraju. Przedmiotowe obiekty ilustrują bowiem ważny i niezwykle płodny etap w historii polskiego tkalnictwa artystycznego. Zarówno próbki tkanin, projekty malarskie i rysunkowe jak i wzorniki żakardowe czy wreszcie same urządzenia tkackie z uwagi na swoją proweniencję posiadają pod względem naukowym charakter unikatowy.

Spółdzielnia artystyczna „Ład” powstała w 1926 z inicjatywy profesorów warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych: Józefa Czajkowskiego, Wojciecha Jastrzębowskiego, Karola Stryjeńskiego, Karola Tichego oraz studentów Heleny Bukowskiej, Lucjana Kintopfa, Jana Kurzątkowskiego i Eleonory Plityńskiej. „Ład” kontynuował założenia Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana” i „Warsztatów Krakowskich”. Spółdzielnia artystyczna „Ład” ukształtowała oblicze polskiej sztuki dekoracyjnej okresu dwudziestolecia międzywojennego. Działania „Ładu” miały na celu podniesienie rękodzieła na wyższy poziom artystyczny oraz wykształcenie rodzimego stylu w sztuce użytkowej. Celem spółdzielni było „projektowanie, wyrób i zbyt tkanin, sprzętów z drewna i metali, kamienia, szkła, skóry, tektury, papieru i wszelkich przedmiotów przemysłu artystycznego oraz dostarczanie całkowitych urządzeń wnętrz.” Ważne miejsce we wnętrzu „ładowskim” zajmowała tkanina – to ona tworzyła jego charakterystyczny klimat. Była wykorzystywana w obiciach mebli, makatach, narzutach, zasłonach. Często wykładano nią ściany lub wieszano zamiast obrazu. Jedną z głównych specjalności spółdzielni stały się tkaniny żakardowe. Była to ilościowo dominująca produkcja wyrobów Ładu. Żakard był łatwiejszy i tańszy w produkcji niż pracochłonny kilim, przez co stał się bardziej popularny. Tkaniny wykonywano zarówno na indywidualne zamówienia, jak i do sprzedaży detalicznej - tu głównie w formie makat ściennych, tkanin narzutowych, portier, serwet czy tkanin obiciowych. Stosowano nici lniane, wełniane, lniano wełniane i jedwabne.

Po II wojnie światowej reaktywowano „Ład” jako Spółdzielnię Pracy Architektury Wnętrz. Spółdzielnię „Ład” oficjalnie zlikwidowano w 1996 r. Powstała tkalnia, w znacznej mierze kontynuowała „ładowską” tradycję, podstawą jej działania stało się 12 krosien żakardowych. Obecnie cztery spośród nich stanowią własność Muzeum Łazienek Królewskich.  Do listopada 2000 r. tkalnia mieściła się przy ul. Mińskiej 70. Na przełomie listopada i grudnia 2000 r. przeniesiono ją do szklarni w Łazienkach Królewskich, gdzie urządzono tzw. „Manufakturę Królewską”. W skład aktualnych zasobów „Manufaktury” wchodzą między innymi krosna żakardowe i gobelinowe, karty żakardowe, projekty rysunkowe i malarskie oraz próbki niektórych tkanin.

                               
Monika Dziekan
Rzecznik MW Konserwatora Zabytków