Nowy wpis do rejestru zabytków: budynek dawnych Koszar Golędzinowskich przy ul. Jagiellońskiej 47

czwartek, 23 czerwca 2022 13:12

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego budynek d. Koszar Golędzinowskich położony w Warszawie przy ul. Jagiellońskiej 47, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe obiektu. Postępowanie administracyjne w sprawie zostało przeprowadzone w związku z wnioskiem organizacji społecznej Towarzystwo Przyjaciół Pragi. Niniejszy wpis do rejestru zabytków uzupełnia cenny zbiór dawnych obiektów koszarowych objętych w ostatnich latach prawną ochroną konserwatorską, wśród których znajdują się m.in. budynki położony przy ul. Szwoleżerów 7A (2019), Rakowieckiej 2, Wiśniowej 56 (2019), 11 Listopada 13 (2021).

Budynek koszarowy został wzniesiony na początku XX w. (po 1901 r.) jako uzupełnienie zabudowy Fortu Śliwickiego (po 1918 r. Fort Jasińskiego, Golędzinów), którego główne zabudowania pochodzą z lat 1835–1836. Usytuowany przy dawnej Szosie Kowieńskiej (później Modlińskiej), w sąsiedztwie Rogatek Golędzinowskich, służył zapewne jako siedziba administracyjna lub koszary przeznaczone dla wyższej kadry wojskowej, brak jednak archiwaliów potwierdzających bezpośrednio sposób użytkowania budynku. Poprzedzony zieleńcem wraz z zabudową gospodarczą (2 budynki) i dziedzińcem tworzył zespół zabudowy wykorzystywany do 1915 r. przez wojska rosyjskie, a po odzyskaniu niepodległości stał się m.in. siedzibą dowództwa 1 pułku artylerii najcięższej oraz dywizjonu konnego Policji Państwowej. W czasie II wojny światowej budynek nie odniósł większych uszkodzeń, zniszczona została natomiast sąsiednia zabudowa (budynki gospodarcze – stajnia i wozownia). Po 1945 r. zniszczone zabudowania zostały rozebrane, a na przynależnej do budynku koszarowego posesji wzniesiono hale magazynowe. Po 2019 r. w ich miejscu wzniesiono blok mieszkalny. W związku z rozbudową ul. Jagiellońskiej i budową linii tramwajowej zajęto część zieleńca przed budynkiem i wykonano jezdnię łączącą drogę wewnętrzną z ulicą Zatylną. Dawne Koszary Golędzinowskie przeznaczone zostały na mieszkania socjalne o niewielkim metrażu, na parterze wydzielono lokal użytkowy.

Budynek przy ul. Jagiellońskiej 47 jest jednym z obiektów koszarowych uzupełniających zabudowę Fortu Śliwickiego (Jasińskiego, Golędzinów) i reprezentuje charakterystyczne cechy rosyjskiej architektury wojskowej z przełomu XIX w. i XX w. realizowane na terenie dawnej guberni warszawskiej. Murowany budynek o bogatym detalu architektonicznym, pomimo zastosowania charakterystycznych dla budownictwa koszarowego rozwiązań, otrzymał indywidualną oprawę architektoniczną w postaci fryzów, gzymsów kordonowego i wieńczącego, lizen i opraw okiennych. Zróżnicowanie wystroju elewacji frontowej oraz bocznych i tylnej świadczy o umiejętnym połączeniu funkcji reprezentacyjnych z użytkowymi. O formie architektonicznej budynku zdecydował również jego układ funkcjonalno-przestrzenny z trzema klatkami schodowymi, których obecność od strony zachodniej zaakcentowano pseudoryzalitami.

Na uwagę zasługuje również wnętrze budynku, w którym pomimo istotnych zmian wynikających z dostosowania budynku do funkcji mieszkalnych, zachowano historyczne pionowe ciągi komunikacyjne, stopnie i posadzkę z lastriko, kamienia i płytek ceramicznych, przykłady drewnianej stolarki drzwiowej oraz parkietu, a także pozostałości malatury, która umożliwia rekonstrukcję oryginalnej dekoracji reprezentacyjnej klatki schodowej. Wysoki poziom wykonania charakteryzuje również metalowy detal architektoniczny w postaci kutych wsporników dwuspadowych dachów nad wejściami do budynku oraz balustrady głównej klatki schodowej, co podnosi autentyzm oraz wartość artystyczną obiektu.

Niezwykle istotny jest walor historyczny obiektu. Budynek do 1915 r. użytkowany był przez wojsko rosyjskie, w dwudziestoleciu międzywojennym stal się siedzibą dowództwa 1 pułku artylerii najcięższej oraz dywizjonu konnego Policji Państwowej. Na jego ścianach widoczne są ślady postrzałów pochodzące najprawdopodobniej z czasów II wojny światowej. Pomimo zmiany sposobu użytkowania, dawny budynek koszarowy w dalszym ciągu pozostaje świadectwem historii wojskowości oraz wpływu jaki wywarła na tkankę miejską obecność armii carskiej.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >