Nowy wpis do rejestru zabytków: willa architekta Mariana Lalewicza przy ul. Górnośląskiej 41 w Warszawie

piątek, 12 sierpnia 2022 11:19

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego willę architekta Mariana Lalewicza wraz z terenem, wzniesioną ok. 1928 r., położoną przy ul. Górnośląskiej 41 w Warszawie.

Budynek znajduje się na terenie układu urbanistycznego Kolonii Profesorskiej, na obszarze ograniczonym ul. Hoene-Wrońskiego, Myśliwiecką i Górnośląską. Dom został wzniesiony na terenie Spółdzielni Mieszkaniowej Profesorów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej (od 1933 r. Myśliwicka Spółdzielnia Mieszkaniowa w Warszawie, zlikwidowana w 1938 r.). Koncepcja zabudowy willowej realizowana była w l. 1922-1928, zabudowa reprezentowała styl narodowy inspirowany architekturą dworkową oraz ideami miast-ogrodów.

Willa została wybudowana wg indywidualnego projektu architekta Mariana Lalewicza (1876-1944), wykładowcy Politechniki Warszawskiej, wieloletniego prezesa Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, komendanta Pogotowia Technicznego w czasie obrony Warszawy w 1939 r. Zrealizowany projekt obejmował willę mieszkalną z garażem, oficyną oraz tarasowym ogrodem. Zabudowę wzniesiono ok. 1928 r. (projekt oraz dokładna budowa domu nie są znane). W 1934 r. willa wykupiona została przez Marię i Mariana Lalewiczów od Spółdzielni Mieszkaniowej i użytkowana była jako dom rodzinny – oprócz małżeństwa Lalewiczów zamieszkiwali w niej m.in. Stanisław Lalewicz, członek Stowarzyszenia Elektryków Polskich oraz Witold Lalewicz, sekretarz Polskiego Związku Hokeja na Lodzie. W 1943 r. willa Lalewicza została zajęta przez Niemców. W czasie II wojny światowej budynek został uszkodzony, prace remontowe obejmujące naprawę fragmentów ścian i uszkodzeń dachu, więźby dachowej, tynków i stolarki (szklenie) oraz naprawę uszkodzonych instalacji przeprowadzono w 1945 r. Kolejne remonty dostosować miały budynek do potrzeb nowych użytkowników: budynek o 16 izbach 7 pomieszczeń przeznaczono na siedzibę Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici” (po 1946 r. Chłopskie Towarzystwo Przyjaciół Dzieci), pozostałe pomieszczenia pełniły funkcję mieszkalną. W 1955 r. budynek przeszedł na własność Skarbu Państwa. W kolejnych latach willa przeznaczona była wyłącznie na cele mieszkalne, funkcję tę pełni do dnia dzisiejszego.

Willa architekta Mariana Lalewicza, położona przy ul. Górnośląskiej 41, stanowi indywidualnie zaprojektowany budynek mieszkalny, wyróżniający się na tle zespołu domów mieszkalnych tzw. Kolonii Profesorskiej. Przedmiotowa nieruchomość posiada walory artystyczne, które wyrażają się zarówno w zewnętrznej formie budynku, jak i rozplanowaniu wnętrz. Budynek wzniesiony ok. 1928 r. dzięki przemyślanym proporcjom, zwartej bryle przekytej czterospadowym dachem oraz poprzez zastosowanie czerpiącego z rokoko i klasycyzmu detalu (gzymsy wieńczące i podokienne, graficznie profile opasek okiennych, wprowadzenie zróżnicowanych, w tym owalnych otworów okiennych, wielokwaterowe okna, dekoracja balustrad) nawiązuje do tzw. stylu dworkowego, przy jednoczesnym charakterystycznym dla modernizmu uproszczeniu form. W budynku zachował się oryginalny układ funkcjonalno-przestrzenny o zróżnicowanych poziomach w części północnej i południowej, sklepienia o finezyjnej, płynnej linii i reprezentacyjnej murowanej i drewnianej klatce schodowej. Unikatowy charakter wnętrzu nadaje również zachowany wystrój, w tym szczególnie usytuowany od strony ogrodu salon z zamkniętymi łukiem niszami ściennymi, kominkiem i sztukaterią czerpiącą z estetyki stylu empire, a także drewniany detal w postaci okładziny drewnianej w holu i intarsjowanej balustrady klatki schodowej. Doskonały warsztat architekta pozwolił na połączenie stylistyki historyzującej z najnowszymi osiągnięciami techniki (konstrukcje żelbetowe) i najnowszych trendów w architekturze i urbanistyce (połączenie miejskiej willi z tarasowym założeniem ogrodowym).

Wartość historyczna budynku wiąże się z sylwetką wybitnego architekta, wykładowcy i varsavianisty Mariana Lalewicza, który nadał budynkowi i jego otoczeniu indywidualną, ale umiejętnie wpisaną w zastany kontekst formę. Stanowi on świadectwo ówczesnych koncepcji architektonicznych nawiązujących do idei miasta-ogrodu oraz podejmowanych przez środowisko architektów dążeń do wypracowania form architektury narodowej. Niezwykle bogata jest historia obiektu, który do 1939 r. stanowił własność rodziny Lalewiczów, przejęty został przez okupanta, a po 1945 r. wykorzystywany był jako siedziba Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”. Pomimo uszkodzeń dokonanych w czasie II wojny światowej oraz późniejszego krótkotrwałego użytkowania niezgodnego z przeznaczeniem (lokale użytkowe) budynek zachował oryginalną formę architektoniczną.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >