Kamienica Izydora Grossglicka wpisana do rejestru zabytków

piątek, 14 października 2022 14:06

Do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego wpisana została kamienica Izydora Grossglicka (budynki frontowe i część oficyny) położona w Warszawie przy ul. Chmielnej 20, w dzielnicy Śródmieście.

Pierwszą właścicielką nieruchomości była Marianna Gołaszewska. W 1891 r. jako właściciel nieruchomości odnotowany został Teodor Grossglik (Grossglick). Wówczas budynek otrzymał bogaty detal architektoniczny o boniowanym parterze i pierwszej kondygnacji, profilowanych gzymsach kordonowych i wieńczącym, bogatej oprawie otworów okiennych i balkonowych. Od 1930 r. właścicielem posesji była spółka akcyjna Fabryki Olejów i Tłuszczów Roślinnych J.D. Potoka Synowie z Będzina-Małobądza, produkująca m.in. tłuszcz jadalny „Potokol”, margarynę „Potokana” i „Botana” oraz oliwy jadalne. Do wybuchu II wojny światowej w kamienicy mieściły się m.in. magazyn i ceniona pracownia ubiorów, akcesoriów i bielizny męskiej R. Malickiego (1912), skład apteczny i drogeria Jamnickiego (1935, lokal na parterze), Szkoła tańca Ryszarda Sobiszewskiego (1935 lokal na piętrze), Kolektura Loterii Państwowej S. Woyny (1937).

Kamienica przetrwała działania wojenne bez większych zniszczeń. W czasie Powstania Warszawskiego w jej rejonie znajdowały się dwie prowizoryczne barykady powstańcze. Bronione były przez żołnierzy 6. Kompanii batalionu „Kiliński”. Po 1945 r. kamienica została znacjonalizowana. W latach 60. XX w. usunięto częściowo historyczny wystrój elewacji, wprowadzając skromny detal w duchu architektury socrealistycznej. W kamienicy swoją działalność kontynuowało studio braci Sobiszewskich, stając się pierwszą powojenną, a wkrótce jedną z najbardziej cenionych w stolicy szkół tańca artystycznego, działającą do lat 60. XX w. Na parterze budynku mieścił się sklep firmowy „Astra”, na piętrze czytelnia Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy. Obecnie budynek stanowi własność prywatną i miejską, większość lokali ma funkcję mieszkaniową, część wykorzystywana jest na funkcje usługowe.

Budynek przy ul. Chmielnej 20 należy do niewielkiej grupy śródmiejskich kamienic czynszowych pochodzących z końca XIX w. o tak wysokim standardzie wykończenia oraz zachowanych do dnia dzisiejszego elementach wystroju. Narożna kamienica, doskonalone eksponowana od strony skrzyżowania ul. Brackiej, Szpitalnej i Chmielnej (ob. plac Poli Negri), posiada wysoką wartość artystyczną. Pomimo usunięcia wystroju architektonicznego elewacji frontowych (z wyjątkiem balkonów w elewacji zachodniej i ściętego narożnika) zachowana jest historyczna bryła budynku, jej gabaryty, czytelna pozostaje przedwojenna artykulacja, ze strefą cokołową, wydzieloną gzymsem kordonowym pierwszą, drugą i piątą kondygnacją, bindowanymi narożnikami na parterze, płycinami pomiędzy oknami ostatniego piętra, wydatnym gzymsem wieńczącym. Szczególnie cenne są zachowane kamienne balkony o dekoracyjnych wspornikach, płytach balkonowych i tralkach wspierających masywną poręcz. Wysoki poziom artystyczny budynku dobrze ilustruje zachowany detal architektoniczny w przejeździe bramnym, na głównej klatce schodowej oraz w części lokali, umiejętnie czerpiący inspiracje z architektury dawnej w duchu historyzmu. W kamienicy, wyróżniającej się spośród okolicznej zabudowy wysokością oraz bogatym detalem, wprowadzono szereg rozwiązań i materiałów charakterystycznych dla architektury końca XIX w., w tym stosunkowo rzadkie żeliwne balaski na głównej klatce schodowej, konsolowe wsporniki podciągów na piętrach, wykonane w tynku profilowane opaski wokół otworów wejściowych, masywne supraporty, rozbudowane sztukaterie stropów z szerokim fryzem. Mimo zachowawczego kostiumu zdecydowano się na połączenie marmurowej okładziny schodów z dwukolorowymi pyłkami na posadzkach. Stosownie do obowiązujących wówczas tendencji boczne klatki schodowe otrzymały skromniejszy wystrój o niższym standardzie wykonania (m.in. popularne żeliwne balaski, płytki z lastriko, płycinowe drzwi ujęte profilowaną, drewnianą ramą). Ww. elementy zachowały się w stanie niemal niezmienionym pomimo działań wojennych w latach 1939-1945, jak i późniejszych przekształceń wynikających z nacjonalizacji budynku, a następnie modernizacji dokonywanych przez właścicieli lub najemców.

Autentyczność obiektu i wiążący się z nią fakt zachowania wielu elementów pierwotnego wyposażenia podnosi wartość naukową kamienicy, która, jako jedna z niewielu w tym rejonie, nie została wypalona, zachowując pierwotną bryłę, wystrój przejazdu, klatki schodowej i części lokali, detal architektoniczny, czytelny układ funkcjonalno-przestrzenny z podziałem na cześć reprezentacyjną, przeznaczoną dla bogatszych mieszkańców i lokale na ostatniej kondygnacji i w oficynie, przeznaczone dla biedniejszych i służby. Budynek posiada również istotne walory naukowe jako przedmiot badań przemian stylistycznych tradycyjnego budownictwa mieszkaniowego obszaru Śródmieścia Północnego pod koniec XIX w. oraz rozwoju rzemiosła artystycznego i technik budowlanych.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >