Willa Wanda w rejestrze zabytków

poniedziałek, 26 czerwca 2023 10:42

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego willę "Wanda" wraz z terenem, położoną w Halinowie, gmina Halinów w powiecie mińskim.

Willa ,,Wanda" wybudowana została w 1934 r z inicjatywy Wandy i Władysława Paszczykowskich - nauczycieli, pierwszych właścicieli nieruchomości. Była częścią stworzonej w dwudziestoleciu międzywojennym kolonii nauczycielskiej, składającej się z 10 działek. Budynek został zrealizowany w formie inspirowanej dworem szlacheckim o symetrycznym planie oraz bryle zaakcentowanej gankiem, z wysokim dachem naczółkowym i historyzującym detalem, W tym dekoracyjnym szczytem wieńczącym facjatę. Wpisywał się tym samym w szereg podobnych realizacji powstających do 1939 r., wyrośniętych na gruncie poszukiwań stylu narodowego w architekturze polskiej. Formy odnoszące się do XVI i XVIII wiecznych dworów szlacheckich, widoczne zarówno W bryle, jak również detalu architektonicznym, odpowiednio zmodyfikowane i unowocześnione.

Podczas II wojny światowej Halinów znalazł się pod okupacja niemiecką. Na terenie dawnego powiatu warszawskiego od 1940 roku zaczęty powstawać organizacje konspiracyjne, następnie utworzony został Vll obwód ,,Obroża” Związku Walki Zbrojnej (potem Armii Krajowej) lll Rejonu 'Dęby". Właściciele willi od początku zaangażowani byli w walkę z okupantem' Wanda Paszczykowska ps. ,,Kora" należała do podziemnej organizacji zrzeszającej halinowskich nauczycieli, jak również była sanitariuszką. Władysław Paszczykowski ps. ,,Luśnia" z kolei został dowódcą, powstałej na przełomie t942 i 1943 r. Służby ochrony Powstania. Ze względu na zaangażowanie konspiracyjne właścicieli i członków ich rodziny, willa stała się miejscem tajnych spotkań oraz pełniła funkcję punktu sanitarnego. Po w wojnie w willi powstał punkt PCK. . W 1976 właściciele sprzedali część domu.

Willa ,,Wanda" wraz z terenem jest jednym z dwóch zachowanych przykładów zabudowań kolonii nauczycielskiej w Halinowie oraz jednym z niewielu zachowanych na tym terenie obiektów z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Stanowiła część projektowanego w Halinowie miasta-ogrodu. Dom zachował się w formie zbliżonej do pierwotnej z oryginalną konstrukcja i wyposażeniem m.in. więźbą dachową, detalem architektoniczny i stolarką. Dobry stan zachowania i forma nawiązująca do dworów szlacheckich, stanowi cenne źródło informacji o architekturze willowej i domów jednorodzinnych na Mazowszu w okresie II Rzeczpospolitej, zwłaszcza w kontekście projektów o inspiracjach narodowych.

Budynek posiada indywidualne wartości artystyczne dostrzegalne w połączeniu tradycyjnej formy ukształtowania bryły oraz oryginalnego zestawienia oszczędnego detalu architektonicznego. Willa należy do nurtu architektury historyzującej o charakterze narodowym, inspirowanej dworem polskim.

Dom odznacza się dobrymi proporcjami, uproszczonym, ale zarazem eleganckim, oryginalnym detalem architektonicznym. Łączy on w ciekawy sposób formy historyzujące z uproszczoną i oszczędną stylistyką modernistyczną.