Narodowy Dzień Pamięci "Żołnierzy Wyklętych"

piątek, 01 marca 2013 16:33

3 lutego 2011 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił 1 marca Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych".
Nazwa ta odnosi się do żołnierzy podziemia niepodległościowego, których działalność przypadła na okres po zakończeniu drugiej wojny światowej, a skierowana była przeciwko rządom radzieckim oraz władzy ludowej w Polsce.
1 marca 1951 roku, w więzieniu na warszawskim Mokotowie zostało rozstrzelanych siedmiu członków niepodległościowego IV Zarządu Głównego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość".

Warto w tym miejscu wspomnieć o wpisanych do rejestru zabytków piwnicach budynku mieszkalnego tzw. willi „Jasny Dom", wzniesionej w 1934 roku i zlokalizowanej w Warszawie przy ul. Świerszcza 2.
Budynek został zbudowany w 1934 roku dla Franciszka Kosteckiego. Około 1936 roku, dom wraz z działką kupił Józef Kasperkiewicz, sędzia grodzki, a po jego śmierci przeszedł na własność spadkobierców, Mieczysława, Wandy i Ireny Kasperkiewiczów. Obiekt przetrwał II wojnę światową bez znacznych uszkodzeń. W 1945 roku, po wkroczeniu wojsk sowieckich do Warszawy, mieszkańcy dostali nakaz opuszczenia obiektu, który przez następne lata miał służyć najpierw jako siedziba i areszt NKWD, a następnie Rejonowa Komenda Uzupełnień Ludowego Wojska Polskiego. Nie jest znana dokładna data opuszczenia budynku przez NKWD, nie wiadomo także dokładnie, w którym roku budynek przejęła i opuściła RKU. Szacuje się, ze był to koniec lat 50., początek lat 60. XX wieku. Następnie kamienicę przejął zarząd miejski i przeznaczył na mieszkania komunalne. W 1992 roku, po odzyskaniu domu przez spadkobierców Mieczysława Kasperkiewicza, w poszczególnych piwnicach domu zostały odkryte inskrypcje, świadczące o sposobie wykorzystywania tych pomieszczeń w latach powojennych. W trakcie przeprowadzonego postępowania, dokonano oględzin jedenastu pomieszczeń piwnicznych, z których dziesięć służyło za zbiorowe cele więzienne, jedno – pod schodami, pełniło funkcję karcera. Zachowane ślady świadczące o tragicznej historii tego miejsca to przede wszystkim inskrypcje martyrologiczne oraz drzwi do cel. Inskrypcje zostały wyryte głównie na ścianach oraz na drzwiach do cel. Wśród tekstów pojawiają się nazwiska przetrzymywanych osób, daty, kalendarze cyfrowe i kreskowe, adresy, piktogramy i inne. W inskrypcjach przeważają głównie lata 1945 i 1946.
W 2005 roku, na południowo-zachodniej elewacji budynku, odsłonięto tablicę pamiątkową, informującą o niezwykłej historii tego miejsca. Dzięki dobrej woli właścicieli, inskrypcje zachowały się do dziś.

Agnieszka Żukowska
Rzecznik Prasowy
Mazowieckiego Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków