Zespół tzw. papierni dolnej w Konstancinie-Jeziornie w rejestrze
poniedziałek, 06 maja 2013 15:17
Zespół budowlany wraz z otoczeniem, położony w Konstancinie-Jeziornie, przy ulicy Mirkowskiej został wpisany do rejestru zabytków.
Zespól ten tworzą następujące obiekty:
1)budynek dyrekcji
2)budynek mieszkalny
powstałe w latach 1888-1896
3)budynek holendrów I i II maszyny papierniczej
4)hala I, II oraz IV maszyny papierniczej wraz ze składem
5)warsztat stolarski
powstałe w latach 1900-1913
6) pralnia
7) budynek holendrów V i VI maszyny papierniczej
8) hala V i VI maszyny papierniczej
9) turbinownia
10) magazyn bibułki i laboratorium
11) magazyn techniczny
12) magazyn papieru;
powstałe w latach 1925- 1935
13) wykańczalnia papieru
14) warsztat mechaniczny;
15) komin fabryczny
Poszczególne obiekty współtworzą zintegrowany zespół dokumentujący środowisko przemysłowe, począwszy od zaplecza socjalnego po poszczególne zabudowania mieszczące proces technologiczny i infrastrukturę transportowo – magazynową. Decyduje to o wartości historyczno – naukowej zespołu. Równie istotny jest jego walor artystyczny. Ceglane budowle fabryczne powstałe w latach 1888 – 1913, przeważające liczebnie w zespole, otrzymały historyzujący kostium, czerpiący ze stylistyki gotyku (turbinownia, magazyn papieru, budynek holendrów V i VI maszyny papierniczej, warsztat stolarski).
Teren tzw. dolnej papierni - wraz z zabytkowym zespołem papierni górnej (wpisanym do rejestru zabytków decyzją z dnia 9 czerwca 1958 roku oraz z dnia 21 grudnia 2001 roku) - należy do najstarszej części miejscowości Jeziorna (dzisiejszego Konstancina-Jeziorny), posiadającej tradycję wytwórstwa papieru począwszy od XVIII wieku. Zakład, ostatecznie zamknięty w 2012 roku, był najdłużej działającą fabryką papieru w Polsce. Historyczne założenie papierni dolnej do dziś zachowało niemal niezmieniony układ oraz formę architektoniczną, uwidocznione na winiecie z 1930 roku.
O lokalizacji przemysłu papierniczego w Jeziornie zadecydował dostęp do energii wodnej rzeki Jeziorny oraz bliskie sąsiedztwo Warszawy. Zespół papierni konstancińskiej stanowi ilustrację zastosowania układu tzw. fabryk ciągłych. polegającego na lokalizowaniu poszczególnych zakładów produkcyjnych w kolejności zgodnej z technologią wytwarzania danego wyrobu wzdłuż rzek, które spiętrzane stawały się źródłem energii niezbędnej dla procesów produkcyjnych. System ten, propagowany przez Stanisława Staszica w Staropolskim Zagłębiu Przemysłowym, rozbudował dla potrzeb papierni sprowadzony przez Bank Polski francuski inżynier Gabriel Planche.
Papiernia założona w 1776 roku i funkcjonująca pierwotnie jako manufaktura królewska (papiernia górna), następnie - w czasach Królestwa Polskiego - działająca jako Papiernia Banku Polskiego i wykorzystująca od 1843 roku napęd parowy, wraz z przejęciem w 1887 roku przez Towarzystwo Akcyjne Mirkowskiej Fabryki Papieru (z siedzibą w Mirkowie k. Wieruszowa) weszła w okres swego największego rozwoju. Zelektryfikowane w 1901 roku kompleksy papierni górnej oraz dolnej, pięć lat wcześniej połączone kolejką wąskotorową, do 1939 roku zatrudniały 1200 pracowników i produkowały 13 000 ton papieru rocznie. Pomiędzy zespołami papierni rozlokowano osadę robotniczą oraz rezydencję ówczesnego właściciela fabryki E. Natansona. Wielkoprzestrzenne założenie papierni, ostatecznie ukształtowane na przełomie XIX i XX wieku na obszarze ok. 61 hektarów, oparte o dolinę rzeki Jeziorki oraz trakty do Klarysewa i Obór (ul. Mirkowska), stanowi istotny składnik decydujący o różnorodności kulturowej i krajobrazowej Konstancina –Jeziorny.
| < Poprzednia | Następna > |
|---|
