Dawny zbór mennonitów w Nowym Wymyślu w rejestrze zabytków

piątek, 21 lutego 2014 16:23

Dom modlitwy mennonitów, zbudowany w 1864 roku, zlokalizowany w Nowym Wymyślu (gm. Gąbin, pow. płocki), został wpisany do rejestru zabytków z uwagi na wartości historyczne, artystyczne i naukowe.

Budynek jest jednym z dziewięciu zachowanych obiektów sakralnej architektury mennonickiej na terenie kraju – świadczącym swoją formą o przekształceniach dokonywanych pod wpływem przemian politycznych, społecznych i kulturowych w drugiej połowie XIX wieku w społeczności olędrów. Stąd obiekt miał szczególne znaczenie dla tej społeczności.

Zbudowano go na działce należącej do Michaela Lotera, który sfinansował również większą część niezbędnych do jego wzniesienia materiałów budowlanych. W czasie I wojny światowej budynek częściowo rozebrano. W 1924 roku zbór został odbudowany i wyremontowany, z zachowaniem oryginalnej formy historycznej i detalu architektonicznego. Zapewne w tym czasie wykonano malowidła w głównej sali. Zachowana forma prezentuje rozwiązania charakterystyczne dla architektury historyzującej XIX wieku. Jest przykładem zanikających technik budowlanych. Wystrój wnętrza pochodzi z drugiej połowy XIX wieku i okresu międzywojennego.

Olędrzy, czyli osadnicy z Niderlandów i Fryzji, byli w większości wyznania mennonickiego. W Polsce zaczęli się osiedlać od XVI wieku. Zakładali wsie m.in. na Żuławach Wiślanych, wzdłuż Wisły na Mazowszu i Kujawach oraz w Wielkopolsce. Olędrzy reprezentowali wysoką kulturę rolną i znani byli z umiejętności melioracji. Koloniści mieli wielowiekowe doświadczenie w zagospodarowywaniu trudnych obszarów zalewowych. W nowej ojczyźnie zachowywali własną religię i tradycje. Osadnictwo zwane holenderskim lub olęderskim jest utożsamiane nie tylko ze specyficznym prawem osiedleńczym, lecz również oryginalnością form osiedleńczych i niepowtarzalnością wyglądu zabudowań. Ślady po osadnictwie widoczne są do dziś, zarówno w architekturze wiejskiej, układach przestrzennych wsi, jak i w nazwach miejscowości, na Mazowszu szczególnie na terenach zalewowych wzdłuż Wisły pomiędzy Kozienicami a Płockiem i w bezpośredniej bliskości Bugu, Narwii oraz Wkry.

Więcej informacji dotyczących osadnictwa olęderskiego na ziemiach polskich można znaleźć na stronie internetowej - http://holland.org.pl/index.htm

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa.