Elewacje frontowe piekarni Teodora Rajcherta w Warszawie w rejestrze

wtorek, 11 marca 2014 16:17

Elewacje frontowe budynku piekarni Teodora Rajcherta, położonego w Warszawie przy ulicy Grochowskiej 224, zostały wpisane do rejestru zabytków z uwagi na zachowane wartości historyczne. Przesłanką za zachowaniem reliktu piekarni jest potrzeba upamiętnienia jej właściciela – Teodora Rajcherta oraz wydarzeń z czasów wojny.

Posesję powstałą po parcelacji osady Grochów II, nabyło w 1913 roku małżeństwo Aleksandra i Teodor Rajchert. Zabudowania, mieszczące pierwotnie samą piekarnię, z czasem także mieszkania, wznoszono drogą kolejnych rozbudów w latach 1918-1927. Piekarnia była jednym z licznych przedsiębiorstw, powstających w tym czasie na terenie Grochowa. Spośród innych zakładów branży wyróżniała się jakością produkowanego pieczywa oraz nowoczesnością stale ulepszanego warsztatu produkcyjnego. Przed wojną była jedyną piekarnią mechaniczną na terenie prawobrzeżnej Warszawy. Podczas walk we wrześniu 1939 roku, nieruchomości uległy znacznym uszkodzeniom; spłonął wtedy dach oraz mieszkanie właścicieli. Świadectwem tych zdarzeń jest ślad po pocisku artyleryjskim na elewacji od ulicy Wiatracznej.

Po naprawieniu szkód, piekarnia podjęła pracę na nowo. Dobrze pamiętana jest postawa Teodora Rajcherta podczas okupacji. Mimo niemieckiego pochodzenia odmówił podpisania volkslisty, rozdawał znaczne ilości chleba potrzebującym (kontynuując działalność charytatywną sprzed wojny), a od początku 1940 roku przechowywał na terenie posesji dokumenty z archiwum cechu piekarzy, w tym przywileje królów Zygmunta Augusta, Władysława IV i Jana Kazimierza. W 1944 roku wobec zagrożenia zbliżającym się frontem, rękopisy te zostały wywiezione; aktualnie znajdują się w zbiorach Archiwum Akt Dawnych. Sam Teodor Rajchert nie doczekał końca wojny. Zginął w 1944 roku w Międzylesiu podczas nalotu sowieckiego.

Zespół piekarni Teodora Rajcherta zbudowano w stylu charakterystycznym dla obiektów przemysłowych końca XIX i początku kolejnego wieku. Skromna architektura niemal pozbawiona jest zdobień. Mimo braku wyróżniających walorów artystycznych, obiekt przedstawia niewątpliwą wartość historyczną. Stanowi relikt dawnego Grochowa, świadczący o charakterze dzielnicy oraz dawnym sposobie budowania. Znaki różnych cegielni odciśnięte w cegłach są pamiątką po nieistniejących już zakładach. Charakterystyczny ślad po pocisku na elewacji od ulicy Wiatracznej stanowi wymowną pamiątkę czasu wojny, cenną dla zachowania tożsamości miasta. Należy podkreślić, że podobne znaki są coraz rzadsze w krajobrazie Warszawy.

Pierwotna struktura wnętrz produkcyjnych została znacznie przekształcona, wyposażenie natomiast przetrwało w stanie fragmentarycznym i nie stanowi dziś kompletnego zabytku techniki. Zespół piekarni znajduje się w złym stanie technicznym. Remont obiektu wiązałby się ze względu na wysoki stopień degradacji z wymianą znacznej części substancji, co z kolei prowadziłoby do utraty autentyzmu obiektu, a zarazem wartości zabytkowych, stąd decyzja konserwatora o wpisie samych elewacji frontowych budynku.