Kolejny zabytek w Twierdzy Modlin

wtorek, 24 lutego 2015 13:12

Fort VII Twierdzy Modlin - Cybulice, wzniesiony w latach 1883-1888, położony w Cybulicach Małych został wpisany do rejestru zabytków.

Fort VII Cybulice jest przykładem dobrze zachowanego dzieła obronnego wewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Modlin, o nietypowym, niesymetrycznym układzie. Położony jest na północny zachód od miejscowości Cybulice Małe. Wzniesiony został jako dwuwałowy fort artyleryjski. Posiadał wał niski, przeznaczony dla piechoty i lekkich dział przeciwszturmowych oraz wał wysoki ze stanowiskami ciężkiej artylerii. U podnóża wału niskiego biegła droga i oddzielający ją od fosy mur Carnota, do którego przylegały flankujące fosę kaponiery. Ponadto, fosa w czole fortu posiadała murowaną przeciwskarpę. Kaponiery broniące czoła i barków połączono poternami z wybieżniami drogi międzywałowej i dwukondygnacyjnymi schronami pogotowia. Środkowy schron pogotowia połączony był poterną ze skazamatowanymi koszarami, umieszczonymi na dziedzińcu fortu. Przed fosą wykonano stok bojowy. Do fortu prowadziły dwie drogi dojazdowe.

Plan fortu znacznie odbiegał od „typowego” projektu - wzór 1879. Otrzymał on mniejsze rozmiary i nietypowy – jak dla rosyjskich fortów z tego okresu - plan trapezu (albo pięcioboku). Jednakże szczegółów pierwotnego rozplanowania fortu nie można obecnie ustalić ze względu na duży zakres późniejszych przekształceń oraz brak dostępu do materiałów archiwalnych.

Fort VII poddano gruntownej przebudowie na jednowałowy fort piechoty z tradytorami w latach 1894 - 1900, przy czym niektóre prace trwały do 1907 r. i zapewne podczas kolejnej rozbudowy Twierdzy Modlin w latach 1912-1915. W tym czasie rozebrano najbardziej narażone elementy murowane – kaponiery i górne kondygnacje schronów pogotowia oraz sklepienia wszystkich pozostałych budowli, a następnie wykonano je z betonu. Z betonu wykonano też wszystkie nowo projektowane budowle.

Zmodernizowany fort otrzymał plan trapezu, z nietypowo rozszerzającą się fosą czoła. Kaponierę czołowo-barkową zastąpiono dwukondygnacyjnym kojcem przeciwskarpowym połączonym z ceglano-betonową przeciwskarpą. Zlikwidowano mur Carnota w fosie czoła i wykonano betonowe zakończenia odcinków barkowych, kaponierę szyjową połączono poterną z koszarami.

Fort VII jest obiektem unikatowym – już jego pierwotna postać znacznie odbiegała od projektu typowego, a modernizacje miały indywidualny charakter. Wprowadzono tu rozwiązania znane z projektów teoretycznych, stanowiących szczytowe osiągnięcia myśli fortyfikacyjnej końca XIX w., ale rzadko stosowane w praktyce i niewystępujące w żadnym innym forcie modlińskim. W szczególności zastosowano śródszaniec na nasypie koszar oraz wyjątkowo rozbudowany system podziemnej komunikacji.

Fort jest dobrze zachowany, łącznie z budowlami ziemnymi. Zniszczeniu uległy tylko nieliczne jego elementy. We wnętrzu koszar zachowały się oryginalne rosyjskie napisy, o charakterystycznej, ozdobnej czcionce różnego koloru - niespotykane nigdzie indziej w modlińskiej twierdzy. Dzięki odróżnianiu się partii ceglanych i betonowych czytelny jest zakres i sposób przeprowadzenia modernizacji.

Przedmiotowy fort został predysponowany do wpisu do rejestru zabytków ze względu na prezentowane powyżej istotne wartości naukowe i historyczne jako integralny element Twierdzy Modlin, a jednocześnie samodzielne dzieło obronne z własnymi elementami i systemem obronnym.