Objęcie prawną formą ochrony dóbr kultury współczesnej, określenia kryteriów i zasad ich ochrony

środa, 09 marca 2016 12:32

Dobra kultury współczesnej to wyzwanie naszych czasów. Winny zostać określone listy reprezentatywnych obiektów tego typu dla poszczególnych województw i miejscowości. Lecz nie może to być mechaniczne wyliczanie wszystkiego, co zostało wybudowane do 1989 r.

Należy spojrzeć na tę kwestię selekcjonując obiekty według kategorii funkcjonalnych (obiekty jednorodzinne o wybitnych wartościach, budynki wielorodzinne, osiedla mieszkaniowe, obiekty sakralne, publiczne, przemysłowe). Jak sama nazwa wskazuje, dobra kultury współczesnej to grupa obiektów, która winna być dla tej kultury reprezentatywna. Wprowadzenie do ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami formy ochrony dziedzictwa współczesności (nadanie statusu ochrony jak dla gminnej ewidencji zabytków) - obiektów architektonicznych, układów urbanistycznych i zespołów przestrzennych bez cezury czasowej, ze względu na ich wysoką wartość artystyczną i autentyczność jest potrzebą ostatnich czasów. Umieszczenie na liście dóbr kultury współczesnej nie wyklucza wcześniejszego wpisu do rejestru zabytków obiektu, jeśli spełnia on formalne wymagania dla tego rodzaju ochrony. Sporządzane listy dla poszczególnych województw opracowywane mogą być przez samorządy lub przez oddziały SARP. WKZ zatwierdzą te listy korzystając z opinii lokalnych środowisk. Wymienione na listach dobra kultury współczesnej, oczekując na formalny wpis do rejestru zabytków winny być otoczone działaniami promującymi ich wartości, należy zwracać uwagę by nie uległy one istotnym zmianom i przekształceniom, należy tworzyć warunki pomocy wynikające z lokalnego prawa. Objęte winny być szczególną formą promocji jako elementy kultury narodowej oraz winny uzyskać pomoc w utrzymaniu autentyzmu formy i materiału, z którego zostały wybudowane. Lista powinna być weryfikowana co 3 lata.

1. Ochrona dóbr kultury współczesnej będących w szczególności:

- krajobrazami kulturowymi
- układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi
- dziełami architektury i budownictwa
- dziełami budownictwa obronnego
- obiektami przemysłowymi,
- parkami, ogrodami i zespołami przestrzennymi, pomnikami
- wnętrzami

Obiekty zasługujące na ochronę winny posiadać wybitne walory artystyczne, lub być obiektami prekursorskimi kreującymi standardowe rozwiązania stosowane w Polsce. Wpisując taki obiekt na listę dóbr kultury współczesnej winno się mieć na uwadze stan zachowania autentyczności. DKW spełniające wymagania dla wpisu do rejestru zabytków winny w ciągu 2 lat zostać wpisane do rejestru zabytków i zostać wykreślone z listy DKW.

2. Formy ochrony dóbr kultury współczesnej

- wpis do rejestru zabytków lub do gminnej ewidencji
- ustalenie ochrony w m.p.z.p
- forma utrwalenia DKW poprzez dokumentację architektoniczno - konserwatorską (dla obiektów w złym stanie technicznym)

3. Kryteria wyboru i oceny wartości reprezentatywnych dla epoki

1) kryterium artystyczne – reprezentujące autorskie rozwiązania artystyczne, twórczo odnoszące się do współczesnych tendencji stylistycznych w architekturze, poszukujące rozwiązań czerpiących z architektury regionalnej, będące twórczym poszukiwaniem form architektonicznych dla obszarów zabytkowych. Wartość artystyczna może być analizowana w kilku kontekstach Atrybuty to: epoka w kulturze, styl w sztuce, jakość artystyczna a nie tylko twórca.

2) kryterium unikatowości i nowatorstwa - indywidualność, ponadprzeciętność w kreowaniu rozwiązań architektonicznych i przestrzennych, czy rozwiązań technicznych, oraz kryterium prekursorstwa dla dalszych form realizowania projektów typowych. Stwierdzenie wyjątkowości DKW. Atrybuty to : lokalizacja i rozplanowanie , forma , bryła, wystrój , kontynuacja użytkowania.

3) kryterium historyczne – wybitny dokument epoki, związek z osobą wybitnego twórcy. Wartość historyczna może być analizowana w takich kontekstach jak: postaci historyczne , wydarzenia historyczne, kontekst postępu naukowo – technicznego, zmiany krajobrazowe - urbanizacja