Dawny cmentarz w Płońsku zabytkiem

Zachowana dawna część cmentarza żydowskiego przy ul. Warszawskiej w Płońsku została wpisana do rejestru zabytków z uwagi na zachowane wartości historyczne.

Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Pod koniec stycznia 2016 r. do MWKZ wpłynął wniosek Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP o wpisanie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego cmentarza żydowskiego w Płońsku, położonego przy ulicy Warszawskiej. 25 lutego do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków delegatura w Ciechanowie trafiła informacja o samowolnym demontażu pomnika upamiętniającego społeczność płońskich Żydów, dokonanym w nocy z 24 na 25 lutego. Niezwłocznie tego dnia dokonano oględzin przedmiotowego terenu, dokumentując ślady pracy ciężkiego sprzętu. 2 marca 2016 r. wpłynął kolejny wniosek w tej sprawie, tym razem od Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.
Wedle wniosków działka nr ewid. 1813/8 jest niewielką częścią zlikwidowanego cmentarza żydowskiego, obecnie przeznaczoną na miejsce pochówków po ekshumacjach i utrzymywaną jako miejsce pamięci (zwane lapidarium). Obszar działki – ok. 1/15 pierwotnego znacznie rozleglejszego cmentarza (aktualnie w większości współcześnie zabudowanego) - został urządzony zielenią oraz zaznaczony niewielkim nasypem oraz formą pomnikową – elementy te, jak stwierdzono, zostały samowolnie zlikwidowane. Coroczne „Marsze Żywych”, upamiętniające męczeństwo społeczności żydowskiej, w których uczestniczyły miejscowe władze oraz przedstawiciele Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP miały swoją kulminację w tymże miejscu. Stale przybywają tu grupy Żydów składające cześć zmarłym.
Miasto Płońsk, którego centrum o piętnastowiecznym rodowodzie jest wpisane do rejestru zabytków województwa mazowieckiego decyzją z 12 października 1956 roku nr rej. A-62, posiada opracowanie studialne sporządzone w 1984 roku, jednakże sam cmentarz żydowski (a właściwie jego pozostałości) nie posiadają karty ewidencyjnej.
Cmentarz został założony w XVIII w. przy obecnej ul. Warszawskiej, na działce o powierzchni około 3,3 ha. Związany jest ze społecznością żydowską miasta Płońska, która do wybuchu II wojny światowej stanowiła około 50 % mieszkańców miasta. Lokalizację cmentarza potwierdza między innymi plan miasta z 1816 r. Po wybuchu II wojny światowej Niemcy zdewastowali cmentarz wykorzystując nagrobki do budowy dróg. Po zagładzie Żydów cmentarz praktycznie opuszczono, a ostatnie pochówki odnotowano w latach 50. XX wieku. Wedle zasad judaizmu cmentarze są miejscami świętymi, a groby są nienaruszalne i nie mogą być ponownie wykorzystane.
Bezsprzecznie istniejąca część dawnego cmentarza żydowskiego ma niepodważalną wartość historyczną. Stanowi niemal jedyny materialny ślad wielowiekowej bytności społeczeństwa żydowskiego w Płońsku, miejscu urodzenia Dawida Ben Guriona, pierwszego premiera Izraela. Jest to miejsce o szczególnej wartości symbolicznej, nie tylko dla rozporoszonej po całym świecie społeczności żydowskiej, ale też dla historii miasta Płońsk, a szerzej historii Polski, dokumentujące jej wielokulturowość. Ostatnie wydarzenia, związane z realizacją inwestycji komercyjnej, wskazują na pilną potrzebę objęcia pozostałości cmentarza prawną ochroną konserwatorską.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zdjęcia dzięki uprzejmości autora – Sławomira Topolewskiego.


Agnieszka Żukowska
Rzecznik Prasowy
Mazowieckiego Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków


Archiwum aktualności:
Polecamy również:

muwz_g
bskz_g
mkdn_g
muwz_g