Cmentarz Powstańców Warszawy w Pęcicach zabytkiem

środa, 25 maja 2016 14:00

Cmentarz Powstańców Warszawy, założony w 1944 (mogiła) wraz z pomnikiem (1946 r.), położony w Pęcicach przy ul. Parkowej (gmina Michałowice, powiat pruszkowski), został wpisany do rejestru zabytków stanowiąc unikalne miejsce wśród polskich nekropolii - powstańcy spoczywają w tym samym miejscu, gdzie polegli.

Obiekt jest miejscem pochówku powstańców Warszawy z IV Obwodu AK Ochota, którzy zginęli, bądź zostali zgładzeni przez hitlerowców po wzięciu ich do niewoli podczas walki stoczonej w Pęcicach 2 sierpnia 1944 r. Doszło do niej podczas wycofywania się oddziałów pod dowództwem ppłka Mieczysława Sokołowskiego ps. „Grzymała” z Warszawy w kierunku Lasów Sękocińskich i Lasów Chojnowskich. W bitwie pęcickiej zginęło 91 powstańców, 89 pochowano we wspólnej mogile na terenie parku pęcickiego, 2 zaś na cmentarzu parafialnym.

W 1946 r. dokonano ekshumacji szczątków poległych i pomordowanych powstańców, podczas której zidentyfikowano znaczną część osób. Nazwiska zostały uwidocznione na tablicy pomnika, wystawionego dzięki staraniom rodzin ofiar - ich składkom, ofiarności społeczeństwa oraz dotacji specjalnej Przewodniczącego Komisji Likwidacyjnej Armii Krajowej płka Jana Mazurkiewicza „Radosława”. Monumentalny pomnik w formie ściany tworzącej półkole, jest wykonany z piaskowca i został zaprojektowany przez inż. arch. Wacława Piaseckiego. W partii centralnej wyodrębniony jest ryzalit w kształcie podwyższonego słupa, zwieńczonego polskim orłem wojskowym według wzoru z 1919 r. (używanym przez wojska powstańcze AK). Posąg został odlany z brązu przez braci Łopieńskich. Na licu ściany znajduje się lista zidentyfikowanych ofiar bitwy oraz inskrypcja: „POLEGŁYM NA POLU CHWAŁY 2.VIII.1944”. W partii centralnej widnieje czarny krzyż. Z tyłu pomnika, na słupie, została wyryta inskrypcja informacyjna: „ZBIOROWA MOGIŁA POLEGŁYCH I ROZSTRZELANYCH 91 ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ ZE ZGRUPOWANIA PŁK. GRZYMAŁY W WARSZAWIE”. Poniżej wymienione są plutony, które brały udział w potyczce: nr 404, 405, 406, 407, 412, 417, 421, 422, 438 oraz mjra Dotrzeby w Piastowie plut. łącz. 752. (W skład kolumny IV Obwodu wchodził także harcerski 2. pluton 3. kompanii grup szturmowych batalionu „Zośka” pchor. Iwona Rygla "Bogusława" oraz Dryżuna łączności pruszkowskiego rejonu VII obwodu Warszawa powiat „Obroża”). Mogiła otoczona jest niskim murkiem. W jej centrum umieszczono leżący krzyż harcerski.

Cmentarz Powstańców Warszawy w Pęcicach - jako miejsce pamięci - jest otoczony opieką gminy Michałowice oraz lokalnej społeczności. Corocznie organizowane są uroczyste obchody bitwy pod Pęcicami i Rajdy "Po Kamienistej Drodze", poświęcone pamięci uczestników boju.

Cmentarz stanowi szczególne świadectwo minionej epoki – Powstania Warszawskiego 1944 roku i jego ofiar oraz jest związany z historią Pęcic. Pod Pęcicami poległo lub zostało zamordowanych 91 osób. Najwięcej ofiar poniosły plutony harcerskie z batalionu "Zośka" i plutonów IV Obwodu AK (40. z poległych miało poniżej 20 lat, najmłodszy miał jedynie 14 lat).

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.