Relacja z panelu o modernizmie

poniedziałek, 20 czerwca 2016 10:53

Uczestnicy panelu Badanie, ochrona i rewitalizacja obiektów powojennej architektury modernistycznej, dyskutowali w czwartek 16 czerwca 2016 roku o ochronie i zarządzaniu dziedzictwem modernizmu powojennego.

Barbara Jezierska po przywitaniu gości, podkreśliła, że sprawując funkcję wojewódzkiego konserwatora zabytków i będąc jednocześnie architektem, a także osobą aktywnie wspierającą działania społeczne w obszarze ochrony dziedzictwa architektonicznego Polski, szczególnie zdaje sobie sprawę z potrzeby wypracowania spójnego programu ochrony obiektów powojennej architektury modernistycznej w skali całego kraju. Konserwator wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowiska konserwatorskiego i architektonicznego w kwestii wypracowania procedur kwalifikacji oraz zakresu ochrony dóbr kultury współczesnej, zaprosiła do dyskusji, której celem nadrzędnym będzie w przyszłości wprowadzenie prawnych instrumentów ochrony obiektów architektury modernizmu oraz wypracowanie zasad współpracy architektów i służb konserwatorskich.

Istotnym problemem stojącym przed służbami konserwatorskimi jest strategia kwalifikacji dóbr kultury współczesnej, które powinny być objęte prawną ochroną konserwatorską oraz poszerzenie wiedzy na temat postępowania konserwatorskiego z obiektami wykonanymi przy użyciu konstrukcji żelbetowych i stalowych.

Generalny Konserwator Zabytków - Magdalena Gawin rozpoczynając obrady panelowe wskazała na potrzebę ochrony dziedzictwa architektury i urbanistyki XX wieku w Polsce, która została wyrażona przez Radę Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego i przypomniała, że architektura, urbanistyka oraz dzieła techniki XX wieku w Polsce, w tym także powstałe po 1945 roku stanowią nasze narodowe dziedzictwo kulturowe, wymagające systemowej ochrony, takiej jaką objęte zostało dziedzictwo kulturowe, będące świadectwem rozwoju cywilizacyjnego w innych epokach historycznych. Przypominała, że wiele dzieł nowoczesnej architektury, powstałych w latach 30. ubiegłego stulecia, zostało objętych ochroną konserwatorską poprzez wpis do rejestru już w latach 60. i 70. XX wieku, czyli po upływie trzech lub czterech dekad od momentu oddania ich do użytku. Zatem obecnie wybrane dzieła powojennego modernizmu, o ile stanowią świadectwo minionej epoki i spełniają kryteria wartości artystycznej, historycznej i naukowej, powinny być objęte taką samą ochroną konserwatorską, jak obiekty z lat międzywojennych. W dalszej części swojego wystąpienia Magdalena Gawin mówiła o tym, że przyszedł dobry czas na wprowadzenie prawnych instrumentów ochrony obiektów architektury modernizmu, chociaż zrozumienie i świadomość wartości dziedzictwa powinno było doprowadzić do tego wcześniej. Podkreślała również, że zainicjowane obecnie przez Generalnego Konserwatora Zabytków działania na rzecz ochrony modernizmu mają przyczynić się do zmiany polityki konserwatorskiej w tym zakresie oraz do zmiany świadomości właścicieli, inwestorów i zarządców tego typu obiektów. Ważnym elementem zachowania dziedzictwa modernizmu powojennego jest także edukacja społeczna.

Mariusz Ścisło - Prezes Stowarzyszenia Architektów Polskich przedstawił stanowisko środowiska architektów wobec problemów ochrony dziedzictwa kulturowego i przypomniał postulaty zarządu głównego SARP, dotyczące projektu systemowych zmian legislacyjnych w obszarze ochrony dziedzictwa kulturowego. Zwrócił uwagę, że dobra kultury współczesnej to wyzwanie naszych czasów i przedstawił proponowany przez SARP system kryteriów wyboru dóbr kultury współczesnej i proponowane formy ochrony. Jak sama nazwa wskazuje dobra kultury współczesnej to grupa obiektów, która winna być dla tej kultury reprezentatywna. Wpisując obiekt na list dóbr kultury współczesnej powinno się mieć na uwadze stan zachowania autentyczności oraz wartość materialną obiektu. W przypadku objęcia dóbr kultury współczesnej prawną ochroną należy wskazać elementy ochrony, zakres prac modernizacyjnych, określić możliwość adaptacji i rozbudowy, ochrony bryły, detalu, wnętrza. Mariusz Ścisło mówił także o wzroście procesów urbanizacyjnych oraz zmianach społeczno-gospodarczych, za którymi nie nadążają przepisy obowiązującego prawa, a które mają istotny wpływ na stan zachowania oraz zarządzanie dziedzictwem kulturowym. Prezes SARP wskazał na konieczność stworzenia modelu współczesnej ochrony dziedzictwa, polegający m.in. na przejściu od pojęcia zabytek do pojęcia dziedzictwo. O ile zabytek należy do przeszłości, to dziedzictwo służy współczesnym celom.

Prezentacje panelowe rozpoczął prof. Jakub Lewicki, który w wystąpieniu Ochrona zabytków architektury XX w. - nowe problemy i wyzwania przedstawił działania związane z ochroną zabytków architektury XX w. w ciągu ostatnich 10 lat oraz zaprezentował osiągnięcia, jak i wyzwania dotyczące ochrony budowli architektury najnowszej. Prof. Lewicki zwrócił uwagę, że w ostatnim czasie pojawiły się nowe dokumenty, które podkreślają rolę zabytków z epoki modernizmu. Wzrosło też znaczenie wydawanych decyzji związanych z tym dziedzictwem. O potrzebie ochrony XX-wiecznego dziedzictwa mówią nie tylko dokumenty międzynarodowe, ale i coraz większa świadomość społeczna w tej dziedzinie. Ochrona XX-wiecznych zabytków może być także impulsem w praktycznej ochronie całego dziedzictwa kulturowego. Może też dostarczyć nowych instrumentów działania dla urzędowej ochrony zabytków, która aby była skuteczna musi nieustannie dostosowywać się do zmieniającej rzeczywistości i nowych wyzwań współczesności.

Następnie głos zabrał Michał Krasucki - zastępca Stołecznego Konserwatora Zabytków, który dokonał przedstawienia i porównania zapisów ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami, ustawy prawo budowlane oraz ustawy o zagospodarowaniu i planowaniu przestrzennym. Wskazał na brak spójności zapisów poszczególnych ustaw i wykazał brak ich skuteczności w obszarze ochrony obiektów modernizmu powojennego. Pokazał także dobre przykłady działań konserwatorskich i rewitalizacyjnych obiektów warszawskiego modernizmu powojennego oraz najlepsze realizacje europejskie.

Kolejnym prelegentem był arch. Dariusz Hyc - wiceprezes Oddziału Warszawskiego SARP, który przedstawił prezentację Pasaż Wiecha i Przystanki Linii Średnicowej – doświadczenia z praktyki rewitalizacji obiektów modernistycznych. Dotyczyła ona doświadczeń z pracy przy modernizacji dwóch budynków kas i poczekalni dla przystanków linii średnicowej Warszawa Ochota i Warszawa Powiśle (wejście górne) oraz przebudowy i rewitalizacji pasażu Śródmiejskiego – Stefana Wiecheckiego "Wiecha" i domów towarowych Wars Sawa przy ul. Marszałkowskiej. Dariusz Hyc zwrócił uwagę, że zdecydowano się na metodę modernizacji, zakładającą zastosowanie dostępnych obecnie rozwiązań systemowych, umożliwiających wykonanie elementów budynków w zgodności z aktualnymi wymaganiami technicznymi. Ponadto podstawą wyboru poszczególnych systemów i rozwiązań materiałowych była ich jak największa zgodność z oryginalnymi materiałami pod względem estetycznym, kolorystycznym i o maksymalnie zbliżonych proporcjach. W dalszej części wystąpienia architekt omówił podstawowy problemem rewitalizacji Pasażu Wiecha. W prezentacji omówione zostały doświadczenia związane z wyżej opisanymi inwestycjami ze szczególnym uwzględnieniem przyjętych rozwiązań projektowych i metod rewitalizacji architektury modernistycznej od skali całego założenia urbanistycznego do skali detalu architektonicznego.

Następnie głos zabrała arch. Małgorzata Kuciewicz, reprezentująca grupę projektową CENTRALA, która przedstawiała temat „Wspólny wokabularz” powojennego modernizmu, materialna autentyczność budynków. W swoim wystąpieniu wskazała na potrzebę zachowania, zabezpieczenia i przechowania elementów zabytkowych oryginalnej materii zabytkowej architektury i różnych możliwościach ich wykorzystania oraz nadania form funkcjonowania prezentacji. W dalszej części wystąpienia Malgorzata Kuciewicz próbowała odpowiedzieć na pytanie czy Copies are the future of preservation? Na zakończenie autorka zwróciła uwagę, że tracąc autentyczną tkankę architektoniczną, tracimy część historii tej architektury.

Wystąpienia panelowe zakończył Filip Spek ze stowarzyszenia MIASTO JEST NASZE, prezentując referat Jakość czy bylejakość ? Uwagi o możliwościach prawnej ochrony i praktykach konserwatorskich powojennego modernizmu. Dokonał skrótowego przeglądu prawnych możliwości, które pozwalają otoczyć opieką architekturę powojennego modernizmu i podkreślił, że sama ochrona prawna to tylko jeden, teoretyczny aspekt opieki powojennego modernizmu w Polsce. Istotną częścią ochrony jest praktyka remontowa, rewitalizacyjna i konserwatorska.

Na zakończenie spotkania wystąpili: Bogusław Uchman, reprezentujący Markę ATLAS ZŁOTY WIEK, który przedstawił przykłady wzorcowych realizacji renowacji obiektów modernistycznych z zastosowaniem materiałów ATLAS ZŁOTY WIEK oraz Jędrzej Zdziechowski - przedstawiciel firmy Lafarge, który omówił zastosowanie materiałów cementowych do naprawy zabytków architektury postmodernistycznej i pokazał realizacje wykonane nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach Europy. Prof. Jeremi Królikowski przesłał referat, którego nie mógł osobiście wygłosić z powodu innych obowiązków.
Abstrakt referatu do pobrania tutaj.

Organizatorami spotkania byli: Barbara Jezierska - Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków oraz Mariusz Ścisło - Prezes Stowarzyszenia Architektów Polskich.

Patronat honorowy nad wydarzeniem objęła dr hab. Magdalena Gawin - Generalny Konserwator Zabytków, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.