Brzeska i Targowa

środa, 27 maja 2009 09:50

Brzeska i Targowa w rejestrze zabytków, dn. 26.05.2009 r.

   
Decyzją z dnia 25 maja 2009 r. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków Barbara Jezierska wpisała do rejestru zabytków układ urbanistyczny ulicy Targowej na odcinku Plac Wileński ? wiadukt kolejowy (Warszawa, Praga Północ) oraz układ urbanistyczny ulicy Brzeskiej na odcinku Ząbkowska ? Kijowska (Warszawa, Praga Północ). Ochronie konserwatorskiej na tych terenach podlegać będą zarówno pojedyncze budynki, jak i formy zaprojektowania zieleni, sieci dróg, układy ulic, tzw. mała architektura.

    Wzrost znaczenia dzielnicy wiązał się z powstaniem dworców linii petersburskiej (1862) i brzeskiej (1867). Równocześnie z Pragą zaczęła się rozwijać Szmulowizna, położona między dwiema liniami kolejowymi, gdzie osią rozwoju stały się ulice: Ząbkowska, Kawęczyńska i Radzymińska. W odróżnieniu od eleganckich ?urzędniczych? kamienic zlokalizowanych, na przykład przy ul. Wielńskiej i Targowej, domy przy ul. Brzeskiej były zamieszkiwane w większości przez drobnych kupców, kolejarzy, dorożkarzy oraz majstrów i robotników fabrycznych. Straty w substancji zabytkowej Pragi, spowodowane działaniami II wojny światowej, były stosunkowo niewielkie. Zachowane historyczne kamienice czynszowe nadal służyły mieszkańcom Warszawy, a tereny obejmujące Bazar Różyckiego zaczęły pełnić funkcję ważnego miejsca usług i handlu. W początku lat 60 i 70 XX wieku administracje prowadziły modernizację. Podczas prac część zabudowy ul. Brzeskiej straciła swoje historyczne elewacje i wystrój wnętrz. Prace polegały najczęściej na tynkowaniu elewacji na gładko, wymianie stropów, modernizacji klatek schodowych i wymianie instalacji. Istotne wartości zabytkowe cechują budynek neogotyckiej kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa (ok. 1900) oraz modernistyczny budynek prosektorium, powstały w latach 30 XX wieku. Zachowana dyspozycja przestrzenna założenia ul. Brzeskiej stanowi jeden z najlepiej zachowanych fragmentów pierwotnego zagospodarowania miasta, a tym samym posiada szczególną wartość dla historii prawobrzeżnej Warszawy.

    Ulica Targowa (dawniej Targowa i Wołowa), to bez wątpienia najważniejsza handlowa i reprezentacyjna ulica Pragi. Nazwa ulicy przypomina, że na Pradze odbywały się cotygodniowe targi, które były głównym miejsce zaopatrzenia miasta w żywność (w tym targi na konie i woły). Ulica Targowa uległa przekształceniom, zwłaszcza na przełomie XIX i XX wieku, kiedy to parterową zabudowę podmiejską zastąpiła wielkomiejska zabudowa czynszowa. Zwarty ciąg kamienic z reprezentacyjnymi elewacjami frontowymi, uzupełniano wieloma przyległymi oficynami. Ok. 1900 roku ulica została zadrzewiona i zamieniona w bulwar spacerowy, tracąc tę funkcję po II wojnie światowej z racji obciążenia komunikacyjnego. Straty w zabytkowej substancji, spowodowane działaniami II wojny światowej, były stosunkowo niewielkie. Ta posesji Targowa 50/52 zachowały się przykłady najstarszej zabudowy ulicy, dwie skromne kamienice z 1918  i 1927 roku. Są one jednocześnie cenną pamiątką po żydowskich mieszkańcach Pragi. Zachowana dyspozycja przestrzenna założenia ul. Targowej wraz z istniejącą zabudową z lat 1818 ? 1938 stanowi jeden z najlepiej zachowanych fragmentów pierwotnego zagospodarowania miasta, a tym samym posiada szczególną wartość dla historii prawobrzeżnej Warszawy. W większości budynków zachowało się wiele elementów ich pierwotnego wyposażenia i wystroju, dających precyzyjny obraz ówczesnej kultury materialnej Pragi.
                                


Monika Dziekan
Rzecznik MW Konserwatora Zabytków