Dawna siedziba NKWD pod ochroną konserwatorską, 25.06.2009 r.

czwartek, 25 czerwca 2009 14:04

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków Barbara Jezierska decyzją z dnia 19 czerwca 2009 r. wpisała do rejestru zabytków piwnice budynku mieszkalnego, tzw. willi ?Jasny Dom?, przy ul. Świerszcza 2. Wpis obejmuje poszczególne pomieszczenia piwniczne wraz z zachowanymi inskrypcjami martyrologicznymi oraz drzwiami do cel.

?Jasny Dom? został zbudowany w 1934 roku. Willa stanowi element historycznego założenia ?Miasta Ogrodu Włochy?. Zbudowana została w stylu modernistycznym. W założeniu willa miała pełnić funkcje mieszkalno - usługowe. Obiekt przetrwał II wojnę światową bez znacznych uszkodzeń. W 1945 roku, po wkroczeniu wojsk sowieckich do Warszawy, mieszkańcy dostali nakaz opuszczenia obiektu, który przez następne lata miał służyć jako siedziba i areszt NKWD, a następnie jako Rejonowa Komenda Uzupełnień Ludowego Wojska Polskiego. Nie jest dokładnie znana data opuszczenia budynku przez NKWD. Szacuje się, że był to koniec lat 50., początek lat 60. XX wieku. Następnie kamienicę przejął zarząd miejski i przeznaczył na mieszkania komunalne. Starania o odzyskanie domu spadkobiercy rozpoczęli na początku lat 90. Po odzyskaniu nieruchomości w roku 1992 w pomieszczeniach piwnicznych zostały odkryte inskrypcje, świadczące o sposobie wykorzystywania tych pomieszczeń latach powojennych.

Po przeprowadzonych oględzinach okazało się, że dziesięć z jedenastu  pomieszczeń piwnicznych służyło za zbiorowe cele więzienne, jedno (pod schodami) pełniło  funkcję karcera. Zachowane ślady świadczące o tragicznej historii tego miejsca, to przede wszystkim inskrypcje martyrologiczne oraz drzwi do cel. Inskrypcje wyryte zostały na ścianach oraz na drzwiach do cel. Na niektórych drzwiach zachowały się również napisy wykonane ołówkiem kopiowym. Wśród tekstów pojawiają się nazwiska przetrzymywanych osób, daty, kalendarze cyfrowe i kreskowe, adresy, piktogramy etc. W inskrypcjach przeważają głównie lata 1945-1946. Drzwi każdego z pomieszczeń piwnicznych mają wycięte, tzw. ?judasze? oraz prostokątne otwory służące prawdopodobnie do podawania posiłków.

W 2005 roku na południowo-zachodniej elewacji budynku odsłonięto tablicę pamiątkową informującą o niezwykłej historii tego miejsca. Same inskrypcje, elementy o charakterze bardzo nietrwałym, po dziś dzień nie zostały odpowiednio zabezpieczone. Tylko wytrwałość i dobra wola właścicieli sprawiły, że do dziś zachowały się w obecnym stanie


Monika Dziekan
Rzecznik MW Konserwatora Zabytków

< Poprzednia		Następna >