Budynek dawnej nastawni kolejowej zabytkiem

poniedziałek, 01 października 2018 15:13

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków – Jakub Lewicki wpisał do rejestru zabytków budynek dawnej nastawni kolejowej, wzniesiony w l. 1934-36, położony w Warszawie przy ul. Tunelowej 2, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

W okresie międzywojennym zdecydowano o budowie linii średnicowej, łączącej dawną stację Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej ze stacją Kolei Terespolskiej, czyli Warszawą Wschodnią. Nowa zelektryfikowania linia kolejowa wymagała nowoczesnych i funkcjonalnych budynków obsługi i sterowania ruchem. Obok pięciu peronów wyposażonych w wiaty i windy towarowe, w latach 1934-36 wzniesiono m. in. dwa bliźniacze budynku nastawni kolejowych po wsch. i zach. stronie stacji (nastawnia zach. w 1944 r. została zniszczona i rozebrana).

W latach 60. XX w. zachowana przedwojenna nastawnia przestała pełnić swoją pierwotną funkcję (wzniesiono wówczas nową z charakterystyczną okrągłą czaszą, zwaną potocznie „grzybkiem”). Przebudowano wówczas częściowo wnętrza budynku, usuwając urządzenia sterownicze oraz przystosowując obiekt na potrzeby schroniska pracowników kolejowych oraz magazynów sprzętu i materiałów.
Nastawnia pomimo, że jest elementem kolejowej infrastruktury technicznej, posiada indywidualny wyraz artystyczny nadany jej w l. 30. i 40. XX w., noszący cechy budownictwa modernistycznego. Obiekt nawiązujący poprzez swoje obłe zakończenie, wydłużony plan i detale do tzw. stylu okrętowego, poza oryginalną koncepcją samej bryły, cechuje się również starannym doborem elementów i materiałów wykończeniowych we wnętrzu, m.in. płukane lastrico, dwubarwne płytki ceramiczne, plastyczne stalowe balustrady, okrągłe okienka przy wejściu od strony zachodniej, nawiązujące do bulai okrętowych, pierwotny portal wejściowy. Obiekt posiada również wartość historyczną, jako dokument rozwoju infrastruktury kolejowej na terenie Warszawy z lat 30. i 40. XX w. Budynek jest jednym z z ostatnich tego typu obiektów na terenie Warszawy. Wygląd przedwojennej stacji utrwalony został na licznych fotografiach z lat 30. i 40. XX w., dokumentujących m.in. deportację ludności Warszawy do obozu przejściowego w Pruszkowie. Budynek jest też cennym reliktem przebudowy Warszawskiego Węzła Kolejowego w latach 30. XX w. i jednym z ostatnich obiektów sterowniczych epoki elektryfikacji kolei na terenie Warszawy. Obiekt posiada też wartości naukowe. Stanowi przyczynek nie tylko do badań nad rozwojem architektury modernistycznej, ale też rozwiązań stosowanych w inwestycjach kolejowych. Tym samym obiekt stanowi istotny i dobrze zachowany element linii rozwojowej pomocniczych budynków infrastruktury kolejowej. Nastawnia jest również źródłem wiedzy zarówno w zakresie stosowanych rozwiązań materiałowych, konstrukcyjnych oraz stylistycznych typowych dla epoki modernizmu, jak również rozwiązań technicznych i funkcjonalnych cechujących budownictwo kolejowe okresu lat 30. XX w. (m. in. sposób organizacji przestrzeni budynku, lokalizacja na terenie międzytorza, ślady funkcjonowania urządzeń sterowniczych).

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

< Poprzednia		Następna >