Ogród pałacu Błękitnego w rejestrze zabytków

środa, 14 listopada 2018 10:42

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków - Jakub Lewicki - wpisał do rejestru zabytków nieruchomych ogród pałacu Błękitnego w Warszawie, położony na jego tyłach przy ul. Senatorskiej 35/37, na terenie działki ewidencyjnej nr 24/24 i części działki nr 4, z obrębu 50304.

Historię ogrodu pałacu Błękitnego można podzielić na cztery etapy: ogród barokowy (1725-1816), ogród krajobrazowy (od 1816), powiązanie widokowe z ogrodem Saskim (ok. 1850), włączenie do ogrodu Saskiego (1948). Teren ogrodu barokowego, o nieregularnym kształcie, rozwiązano dzieląc go na trzy części, z których zrealizowano jedynie tą sąsiadującą bezpośrednio z pałacem. Miała ona regularny pięcioboczny zarys obejmujący salon ogrodowy w formie podkowy, obramowany trejażem, z trawnikami, basenami wodnymi, rzędami lip, studnią, posągami. Zewnętrzny mur oddzielający od ogrodu Saskiego, rozczłonkowano filarami zwieńczonymi wazami; pola prawdopodobnie wypełniały malowidła.
W 1816 r. w sąsiednim ogrodzie Saskim rozpoczęto realizację koncepcji Jamesa Savage’a. Analogicznym przekształceniom, ale bez zachowania zasady kompozycji osiowej, uległ wówczas ogród pałacu Błękitnego (od 1811 r. w rękach Zamoyskich, w latach 1812-1815 całkowicie przebudowanego) i zachował charakter krajobrazowy do II wojny światowej.
Około poł. XIX w. według projektu Henryka Marconiego w ogrodzie Saskim wzniesiono na sztucznym wzgórzu wodozbiór w formie świątyni Westy w Tivoli. Umieszczono go dokładnie na głównej osi elewacji ogrodowej pałacu Błękitnego jako dominantę otwierającą perspektywę widokową poza granice ogrodu oraz wyznaczając oś widokową pałacu spinającą obie kompozycje ogrodowe.
W 1945 r. pałac wywłaszczono, odbudowano po zniszczeniach wojennych i przeznaczono na cele publiczne, a teren ogrodu włączono do ogrodu Saskiego, zacierając w tym miejscu przebieg Osi Saskiej - zburzono mur graniczny od strony ogrodu oraz wybudowane wzdłuż niego oficyny i budynki gospodarcze. W celu usprawnienia komunikacji między placem Bankowym a ogrodem Saskim, w łączniku między pałacem a oficyną wybito prostokątny otwór przejściowy zajmujący niemal całą szerokość łącznika; wytyczono aleję między nowym przejściem a skrzyżowaniem ulic Królewskiej i Marszałkowskiej. Na zachodnim skraju ogrodu wytyczono przedłużony odcinek ulicy Marszałkowskiej. Ponadto teren nieznacznie uszczuplono od wschodu, przeprowadzając alejkę prostopadłą do ulicy Senatorskiej. W części centralnej dawnego klombu zachował się starodrzew liściasty z przełomu XIX i XX w. o różnorodnych gatunkach obejmujący m.in.: kasztanowce (w przeważającej ilości) oraz jesiony, lipy, klony. Do dziś czytelne są elementy kompozycyjne charakterystyczne dla poszczególnych okresów powstawania ogrodu: niesymetryczny obrys dokumentujący obszar pierwotnej parcelacji (utrwalony niemal niezmieniony w przebiegu granic obecnej działki 24/24); reprezentacyjny charakter wynikający z powiązania obiektu z pałacem, a od strony ogrodu Saskiego czytelność granicy zasygnalizowanej wzniesieniem z wodozbiorem Marconiego. Natomiast w zakresie ogólnej koncepcji przestrzennej teren zachował charakter XIX wiecznego krajobrazowego ogrodu spacerowego.

Ogród pałacu Błękitnego posiada istotne wartości historyczne i naukowe. Teren, pełniący nieprzerwanie od prawie 300 lat swoją historyczną funkcję, pomimo, iż podlegał licznym przekształceniom stylistycznym, wciąż jest czytelnym elementem pierwotnej koncepcji planistycznej. Stanowi nieodłączną część pierwszego warszawskiego założenia pałacowo-parkowego w typie „między dziedzińcem a ogrodem”, które jest wciąż czytelne w tkance urbanistycznej miasta oraz stanowi cenny element jednej z najstarszych reprezentacyjnych części śródmieścia Warszawy. Tym samym, w zrębie swojej koncepcji, ogród stanowi jeden ze starszych reliktów zieleni komponowanej na terenie miasta. Ponadto jest on materialną pamiątką mecenatu królewskiego epoki saskiej oraz działalności wybitnych architektów i projektantów zieleni: Carla Friedricha Pöppelmanna i Jamesa Savage’a. Obiekt dokumentuje również dawne podziały funkcjonalne i przestrzenne na terenie Warszawy i jako taki wyróżnia się wyjątkową wartością historyczną. Ponadto jest to obszar o bogatych walorach naukowych, umożliwiający badanie dziejów dawnej Warszawy, przemian stylistycznych sztuki ogrodowej oraz potrzeb estetycznych minionych epok.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

< Poprzednia		Następna >