Kolejne warszawskie kamienice w rejestrze zabytków

środa, 16 stycznia 2019 10:19

W dniu 9 stycznia 2019 roku Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków dwóch kamienic wraz z terenem posesji, położonych w Warszawie przy ul. Kopernika 32 oraz 34 (dzielnica Śródmieście).

Kamienice położone przy ulicy Kopernika 32 oraz 34 zostały zaprojektowane jednocześnie, przez architekta Remigiusza Ostoję-Chodkowskiego (1903-1944) na zlecenie Wacława i Władysławy Bagińskich. Budynki zostały wzniesione w latach 1937-1939. Pierwotna koncepcja zakładała zabudowę obu posesji jedną dużą nieruchomością. Ze względu na kubaturę obiektu i skalę finansową inwestycji, podjęto decyzję o jej realizacji w dwóch etapach, zaprojektowano jednak wspólną elewację łączącą oba budynki w spójną całość. Najpierw wzniesiono kamienicę pod numerem 32 jako mniejszą i prostszą w realizacji, a następnie narożną kamienicę pod numerem 34, większą i bardziej złożoną.

Budynek pod numerem 32, poza niewielkimi uszkodzeniami wewnątrz, przetrwał wojnę w dobrym stanie, zachowując swój pierwotny kształt i przeznaczenie. Podczas Powstania Warszawskiego w 1944 r. kamienicę przy Kopernika 34 trafiły dwa pociski. Wszystkie trakty frontowe zostały znacznie uszkodzone za wyjątkiem dwóch skrajnych osi od strony ulicy Bartoszewicza oraz jednej osi skrajnej od strony ulicy Kopernika. W 1948 r. na zlecenie nowego właściciela tj. Krajowego Związku Plantatorów Przetwórczych Roślin Okopowych, architekt Władysław Borawski, inż. konstruktor Bolesław Mayzel i inż. Jerzy Dilis sporządzili projekt odbudowy budynku przy Kopernika 34 według wytycznych związku z przeznaczeniem na funkcje biurowe i zachowaniem mieszkań w części wschodniej. Podczas odbudowy zmodyfikowano również kształt fasady odpowiednio do nowej funkcji i przeznaczenia wnętrz.

Kamienice prezentują się jako obiekty o indywidualnym wyrazie artystycznym, wartościowej koncepcji architektonicznej, wysokim standardzie wykończenia oraz znacznym poziomie zachowania oryginalnej substancji zabytkowej, pomimo zniszczeń wojennych i powojennej przebudowy. W pełni czytelna forma architektoniczna obiektów oraz rozwiązania przestrzenne i funkcjonalne, dokumentują historię budownictwa mieszkaniowego okresu dwudziestolecia międzywojennego na terenie Śródmieścia z uwzględnieniem zniszczeń wojennych i powojennych przekształceń. Oba obiekty stanowią również istotne akcenty przestrzenne w strukturze urbanistycznej ulic Kopernika i Bartoszewicza, wyznaczając narożnik u zbiegu ulic oraz stanowiąc jego historyczne kompozycyjne zamknięcie. Ponadto oba budynki są cennymi reliktami nowoczesnego budownictwa mieszkaniowego wznoszonego tuż przed wybuchem II wojny światowej. O ich nowatorstwie świadczy nie tylko modernistyczna forma obejmująca rezygnację z historyzującego detalu architektonicznego oraz zastosowanie wąskich pasów okien i geometrycznych podziałów, ale też wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań konstrukcyjnych: stalowego szkieletu, żelbetowego stropodachu, podziemnego garażu. Obydwie kamienice wzniesione zostały przy zachowaniu wysokich walorów funkcjonalnych oraz z dbałością o jakość wykonania: wnętrza wyposażono w eleganckie klatki schodowe o zróżnicowanym wystroju, elewacje wykończono szlachetną okładziną kamienną. Walory artystyczne obiektów podnosi również zastosowanie zróżnicowanych detali architektonicznych: m.in. wykuszy, lizen oraz gzymsów, przystosowanych do modernistycznej stylistyki obu obiektów.

Ze względu na tak wyjątkowy charakter, przedmiotowe budynki posiadają również istotne walory naukowe stanowiąc przedmiot badań przemian stylistycznych tradycyjnego budownictwa mieszkaniowego oraz dokument jakości i standardu wykonania inwestycji prywatnych na obszarze Śródmieścia. Wartość historyczna kamienic wynika z ich dokumentalnego charakteru jako świadectwa działalności fundatorów, projektantów oraz zniszczeń wojennych i powojennego podejścia do dziedzictwa modernizmu. Niezmieniony układ przedwojennej parcelacji dostarcza wiedzy o historii kształtowania się tej części miasta w oparciu o nowoczesne formy architektoniczne.