Kościół pw. Opatrzności Bożej w Wesołej zabytkiem

środa, 05 czerwca 2019 08:16

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków budynku kościoła pw. Opatrzności Bożej, wzniesionego w l. 1937-39, terenu przykościelnego i cmentarza, położonych w Warszawie przy ul. ks. Piotra Skargi 2, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i historyczne.

W 1933 r. okoliczni mieszkańcy zawiązali Komitet Budowy Kaplicy w Wesołej. W 1935 r. Emanuel Bułhak, dawny właściciel majątku Wesoła, ofiarował Górę Milową pod budowę świątyni oraz projekt budynku wykonany przez zaprzyjaźnionego architekta i badacza antyku – Malgheriniego. Tego samego roku Komitet podjął uchwałę o zaniechaniu budowy kaplicy i o przystąpieniu do budowy kościoła w stylu neoromańskim według ofiarowanego projektu. Adaptację koncepcji powierzono architektowi Konstantemu Sylwinowi Jakimowiczowi. Jesienią w 1937 r. położono ławę fundamentową i wykonano zbrojenie ze stali dostarczonej przez warszawską firmę Elibor. W l. 1938-39 wzniesiono mury z czerwonej cegły dzięki finansowemu wsparciu Emanuela Bułhaka. W sierpniu 1939 r. ukończono w stanie surowym budynek jednonawowy neoromański od południa zamknięty niszą półkolistej absydy, kryty dwuspadowym dachem o drewnianej konstrukcji więźby nakrytej dachówką ceramiczną. Przed wojną nie zrealizowano kampanili i schodów, które miały prowadzić po stromym zboczu skarpy na przedłużeniu ulicy Kościelnej. W latach 50. XX w. powstał chór muzyczny na planie trapezu wsparty na dwóch czworobocznych filarach, schody prowadzące do głównego wejścia oraz budynek zakrystii przylegający do południowego krańca nawy.

W l. 1975-79 na zlecenie ówczesnego proboszcza - ks. Stefana Wysockiego, wystrój i wyposażenie wnętrza kościoła zaprojektował Jerzy Nowosielski. Pod jego kierunkiem, według jego koncepcji przebudowano chór na planie prostokąta, zamurowano boczne okna pod chórem. Między filarami chóru dostawiono cztery okrągłe drewniane kolumny i na podporach rozpięto półkoliste łuki arkad. Wnętrze wypełniono spójnym programem artystycznym składającym się także z ruchomych elementów wyposażenia i szat liturgicznych, będącym współczesną interpretacją bizantyjskiego kanonu wystroju świątyni. Jerzy Nowosielski wykonał polichromie w absydzie, pod chórem muzycznym oraz przedstawienia Drogi Krzyżowej (1978 r.) zawieszone na ścianach nawy. Polichromię stropu i pod chórem zrealizował z pomocą Zbigniewa Benedyktynowicza, witraże wykonała Teresa Reklewska. Uzupełnienie dekoracji świątyni stanowi mozaikowa ceramiczna posadzka.

Budynek z wyjątkiem przebudowy chóru i dobudowy zakrystii, zachował pierwotną formę architektoniczną z częściowym przekształceniem elementów wykończeniowych. W 2004 r. wykonano ocieplenie elewacji. W kolejnych latach w wyniku ocieplenia, a także w związku z nieszczelnością parapetu okna, pojawiły się zawilgocenia murów i fresków pod chórem. W absydzie widoczne jest pęknięcie wzdłuż jej styku ze ścianą nawy.

Na wartość artystyczną budynku kościoła składają się przede wszystkim jego forma i detal. Kompozycja bryły i dopełniający ją detal nawiązują ideowo do architektury romańskiej. Świątynia posiada tym samym indywidualny wyraz artystyczny oraz stanowi cenny przykład adaptacji form historycznych na potrzeby architektury sakralnej schyłku dwudziestolecia międzywojennego. W uznaniu wartości artystycznych wystrój wnętrza kościoła w 2004 r. został wpisany do rejestru zabytków ruchomych. Dekoracje plastyczne autorstwa Jerzego Nowosielskiego stanowią niezwykle cenny przykład kompleksowej realizacji przestrzennej, nawiązującej do koncepcji architektonicznej świątyni, ale też wnoszą w jej obręb nową jakość i podkreślają walory pierwotnych rozwiązań architektonicznych. Koncepcja budynku włoskiego architekta Malgheriniego i pół wieku późniejszy program wystroju autorstwa Nowosielskiego czerpią z tradycji architektury wczesnochrześcijańskiej oraz korespondują ze sobą i dopełniają się wzajemnie. O historycznej wartości kościoła, cmentarza i terenu przykościelnego decyduje związek z wybitnymi osobistościami zasłużonymi dla Wesołej: Emanuelem Bułhakiem (1865-1943) fundatorem ziem pod budowę m.in. kościoła i klasztoru w Rembertowie, kolekcjonerem, miłośnikiem starożytności, znawcą filozofii i teologii, autorem przekładu łacińskich dzieł św. Dionizego Areopagity i autorem jego monografii; Konstantym Sylwinem Jakimowiczem (1879 1960) wybitnym warszawskim architektem, członkiem Rady Prymasowskiej Odbudowy Kościołów Warszawy, autorem odbudowy m.in. kościoła NMP na Nowym Mieście (w tym opracowania zejścia od kościoła do wybrzeża), projektantem kilkunastu budowli sakralnych historyzujących i modernistycznych (m.in. kaplica w Przytulisku przy Wilczej 7, kościoły w Jazgarzewie, Blachowni), obiektów użyteczności publicznej, domów i willi; Jerzym Nowosielskim (1923-2011) profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, jednym z najważniejszych polskich malarzy 2. poł. XX w., posługującym się niezwykłym językiem form plastycznych wyrosłym z surrealizmu i abstrakcji oraz malarstwa ikonowego.

Budynek kościoła wraz z cmentarzem i terenem przykościelnym jest również cennym dokumentem historii Wesołej, kształtowania się lokalnej społeczności i układu przestrzennego tej części dzielnicy. Góra Milowa do dziś zachowała funkcję sakralną mimo dalszej stopniowej zabudowy: w latach 50. obok kościoła wybudowano dzwonnicę, na zboczu wydmy założono cmentarz (pierwszy pochówek pochodzi z 1952 r.), w l. 1981 1987 r. powstał dom rekolekcyjny na tyłach kościoła. Całe założenie stanowi zespół o walorach krajobrazowych - naturalne warunki ukształtowania terenu wraz z szatą roślinną zostały wykorzystane jako przestrzeń ekspozycji świątyni, a jej bryła od kilkudziesięciu lat stanowi dominujący akcent architektoniczny w okolicy.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >