Kamienica Kronenberga przy Miodowej 20 w Warszawie zabytkiem

piątek, 07 czerwca 2019 10:57

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków kamienicy Samuela Kronenberga, wybudowanej w l. 1818-20, odbudowanej z wykorzystaniem pierwotnych murów obwodowych w l. 1949-50, położonej w Warszawie przy ul. Miodowej 20 z uwagi na zachowane wartości historyczne i artystyczne.

Początki ulicy Miodowej, jako drogi łączącej dwa ważne szlaki – ulicę Senatorską i ulicę Długą sięgają XV w. Pierwotnie nosiła nazwę Przecznej, nazywana była także Miodowną, Miodowniczą i Miodownikowską, a w czasach Księstwa Warszawskiego - ulicą Napoleona. Ukształtowała się ostatecznie w XVII w., jako ulica pałaców arystokracji. Pierwotnie Miodowa nie łączyła się z Krakowskim Przedmieściem. Połączenie tych dwóch ulic i otwarcie dla ruchu kołowego nastąpiło w 1888 r. Nowy odcinek ulicy został nazwany ul. Nowo-Miodową. Zabudowa ulicy została w dużym stopniu zniszczona w 1944 r.

Pierwotną kamienicę przy Miodowej 20 wybudowano w l. 1818-20 wg projektu Fryderyka A. Lessela. Była niemal kopią sąsiedniej kamienicy o numerze 18, różniły się one głównie ilością osi. Przed 1829 r. wybudowano boczną oficynę płd.-wsch., przyłączoną do budynku frontowego, zespolono ze sobą oficyny tylną i płd.-zach. oraz drewniane zabudowania gospodarcze. W poł. XIX w. budynek należał do słynnego finansisty Samuela Kronenberga, następnie do jego syna Leopolda, polskiego bankiera i inwestora, który był także jednym z przywódców „białych” przed powstaniem styczniowym, a w latach 70. zaś do drugiego syna, Władysława. Od 1828 r. w tzw. „domu Kronenberga” znajdował się skład nut i sklep z instrumentami muzycznymi Karola Ludwika Magnusa, kompozytora i wydawcy. Miejsce to, obok księgarni Antoniego Brzeziny, było głównym celem księgarskich odwiedzin Fryderyka Chopina. Kolejną właścicielką posiadłości została Bronisława Rosso, od której w 1898 r. roku odkupił ją kupiec Antoni Pech. Po jego śmierci, w 1933 r., nieruchomość została wystawiona na publiczną licytację, jednak ostatecznie została przejęta przez Grażynę z Pechów Rykaczewską, siostrę Antoniego. W l. 1899-1900 na miejscu zabudowań podwórzowych powstała kolejna oficyna boczna, powiązana z budynkiem frontowym, który nadbudowano o dwa piętra, zmieniając wygląd fasady. W 1944 r. budynek spłonął zachowując mury magistralne. Zgodnie z raportem Wydziału Inspekcji Budowlanej z grudnia 1948 r. budynek był wypalony, miał „w przeważającej części zburzony parter, częściowo mury kapitalne od ulicy do wysokości pierwszego piętra, od podwórka do wysokości drugiego piętra”. Jednak w „Protokole wytrzymałości ścian, fundamentów i elementów konstrukcyjnych budynku przy ul. Miodowej 20” z kwietnia 1949 r., architekt Zenon Różewicz, członek SARP O. Warszawa od 1936 r. i autor przebudowy wnętrz Hotelu Bristol w Warszawie (1952-54 r.) stwierdza, iż „nadają się do całkowitej odbudowy i mogą być włączone do przyszłego budynku jako zupełnie zdrowe i nieuszkodzone fragmenty całości”. W 1948 r. prawo własności czasowej na zasadach promesy otrzymali Maria i Mieczysław Matejakowie, dzierżawiący nieruchomość Władysławowi Polaczkowi. W 1950 r. w posiadanie budynku wszedł Zarząd Państwowych Gospodarstw Rolnych C.Z. P.G.R., w dokumentach jako późniejszy właściciel pojawia się również Spółka pod firmą „Przemysł Mydlarski i Perfumeryjny Fryderyk Puls Spółka Akcyjna i Michalina Litter.

Porządkowanie zniszczonego obiektu rozpoczęto od rozebrania wszystkich oficyn i górnych kondygnacji budynku głównego, pozostałą partię murów parteru i części pierwszego piętra wykorzystano zaś do kreacji nowej kamienicy, powracając do jej pierwotnej, dwupiętrowej formy. Parter, w założeniu projektowym handlowy został jednak odbudowany jako mieszkalny, co argumentowano brakiem chęci mieszkańców do otwierania sklepów w tej okolicy.

Kamienica przy ul. Miodowej 20 przedstawia niewątpliwe wartości historyczne i artystyczne. Jej historyczny plan i lokalizacja dokumentują dawną parcelację jednej z najstarszych części Warszawy, zaś historyzująca forma nawiązuje do przedwojennej szaty architektonicznej ulicy Miodowej. Na walory architektoniczne budynku składają się tradycyjne motywy zdobnicze (gzymsy, obramowania okien, boniowania), wpisujące się w stylistykę lat 50., charakteryzującą budownictwo mieszkaniowe dzielnicy staromiejskiej. Budynek posadowiony jest w pierzei zabudowań ulicy Miodowej, wpisanej do rejestru zabytków województwa mazowieckiego jako założenie urbanistyczne decyzją z 01.07.1965 r. pod numerem rejestru A-297. Jednocześnie znajduje się w strefie buforowej części miasta wpisanej w 1980 r. na listę światowego dziedzictwa UNESCO, jako przykład niemal całkowitej rekonstrukcji historycznego centrum miasta, ukształtowanego na przestrzeni od XIII do XX w., dlatego też stanowi cenne świadectwo dzieła powojennej odbudowy. Kamienica jest również dokumentem działalności polskiego architekta niemieckiego pochodzenia, przedstawiciela klasycyzmu Fryderyka Alberta Lessela, zmarłego w 1822 r. Był on budowniczym rządowym w czasach Królestwa Polskiego, prowadził wiele prac budowlanych w Warszawie, według jego projektów wzniesiono m.in. pałac Branickich, pałac Morsztynów, pałac Szaniawskich czy kamienicę Karola Bürgera. Pomimo, że forma architektoniczna obiektu jest dziełem powojennej odbudowy, wykorzystane ponownie mury magistralne pozwalają zachować symboliczną ciągłość trwania nieruchomości wzniesionej w 1. poł. XIX w., a tym samym traktować obiekt jako cenny dokument przemian architektonicznych oraz historii Warszawy.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >