Budynek Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w rejestrze zabytków

poniedziałek, 24 czerwca 2019 15:36

Podjąłem decyzję o wpisaniu do rejestru zabytków budynku Akademii Muzycznej, ob. Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, wzniesionego w latach 1959-1966, wg projektu architektów: Witolda Benedek, Stanisława Niewiadomskiego, Władysława Strumiłły oraz – na etapie konkursu i projektu wstępnego – Stefana Sienickiego, położonego przy ul. Okólnik 2 w Warszawie, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

W 1954 r. Oddział Warszawskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP) na zlecenie Ministerstwa Kultury i Sztuki (MKiS) zorganizował konkurs powszechny nr 208, na projekt Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej (później Akademii Muzycznej, ob. Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina) w Warszawie. Celem konkursu było harmonijne wpisanie gmachu w istniejącą zabudowę, z zachowaniem od strony wschodniej tarasu widokowego i skweru o charakterze rekreacyjnym (ob. Skwer Bohdana Wodiczki), z charakterystycznym spadkiem terenu wzdłuż ulicy Szczyglej.

Pierwszą nagrodę otrzymała koncepcja Witolda Benedek, Stanisława Niewiadomskiego, Władysława Strumiłły, Stefana Sienickiego oraz akustyka Zbigniewa Michejdy. Nagrodzony plan koncepcyjny przekształcany był wielokrotnie na etapie projektu wstępnego, technicznego i realizacyjnego, a wprowadzane zmiany miały na celu znalezienie najlepszych rozwiązań w zakresie programu funkcjonalnego, rozwiązań technicznych i przestrzennych, a także spełnienie wysokich wymagań akustycznych, izolacyjnych i materiałowych stawianych przez przyszłego użytkownika. Na potrzeby projektu wykonano analizy źródeł dźwięku i określono wymagane wartości izolacyjne wszystkich przegród. Elementy te miały wpływ na wybór rozwiązań konstrukcyjnych oraz zastosowanej izolacji przeciwdźwiękowej oraz przeciwdrganiowej. Autorami projektu realizacyjnego byli Witold Benedek, Stanisław Niewiadomski i Władysław Strumiłło, natomiast konstrukcji inż. Stanisław Dziugiełł i Jerzy Urban. Za rozwiązania akustyczne na etapie realizacji odpowiadał dr inż. Witold Straszewicz, W. Sadowski, H. Rowiński, natomiast elektroakustyki inż. T. Siemasz i J. Sielużycki. Projekt realizacyjny opracowywano w Zakładzie Projektowania Gmachów Użyteczności Publicznej, w ramach Gospodarstw Pomocniczych Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej (kier. Bohdan Pniewski). Projekt wnętrz, uwzględniający m.in. rodzaje materiałów, kolorystykę, relacje i proporcje poszczególnych elementów technicznych i akustycznych przygotowano w Pracowni Sztuk Plastycznych Politechniki Warszawskiej, w Biurze Studiów i Projektów (opr. akustyczne), a także w SPP „Projekt”, w Biurze Projektów Polskiego Radia i Telewizji oraz w Warszawskim Biurze Projektów Budownictwa Przemysłowego.

Prace budowlane rozpoczęto w 1959 r., po włączeniu budowy do planu inwestycyjnego MKiS, a pierwsze pomieszczenia oddano do użytku w 1963 r. Realizację zakończono w 1966 r. W latach 80. XX w. usunięto pochylnię łączącą taras przy elewacji wschodniej ze skwerem za budynkiem. Kolejne zmiany miały miejsce w latach 90. XX w. (wymiana części okładziny elewacji, przekształcenia wnętrz). Od początku XXI w. dokonywane są systematyczne modernizacje poszczególnych pomieszczeń i instalacji, jednak pomimo wprowadzonych zmian, pierwotna koncepcja architektoniczna i funkcjonalna obiektu jest wciąż czytelna.

Gmach d. Akademii Muzycznej to zwarta, prostokątna bryła, o trzech kondygnacjach nadziemnych i dwóch podziemnych. Budynek jest zbudowany z czterech skrzydeł tworzących wewnętrzny, rekreacyjny dziedziniec otwarty na park dzięki wprowadzeniu we wschodnim skrzydle wspartych na filarach podcieni oraz schodów. Dach budynku jest płaski, z niewielką nadwyżką w południowym skrzydle. Główne wejście do budynku, zaakcentowane dwukondygnacyjnym, prostokątnym wykuszem Sali Kameralnej, o płynnej linii, znajduje się w skrzydle zachodnim. Elewacje opracowane zostały za pomocą okładziny kamiennej, na kondygnacjach nadziemnych zastosowano okładzinę ze szlifowanych płyt piaskowca oraz tynki fakturowe. Horyzontalizm bryły podkreślony został za pomocą schodów, tarasów przed i za budynkiem, prostego gzymsu wieńczącego i wykonanych w tynku pasów akcentujących stropy kondygnacji, a także poziomy układ okien w elewacjach od strony północnej, wschodniej i południowej drugiej i trzeciej kondygnacji nadziemnej. Podziały te równoważą elementy wertykalne: filary międzyokienne w elewacji zachodniej oraz od strony dziedzińca, pionowy układ okien pierwszej kondygnacji nadziemnej i bocznych klatek schodowych, artykulację przeszkleń głównej klatki schodowej od strony dziedzińca.

Budynek Uniwersytetu Muzycznego przy ul. Okólnik 2 w Warszawie stanowi wybitny przykład powojennej architektury modernistycznej. Koncepcja architektoniczna, nagrodzona w konkursie architektonicznym w 1955 r., zdecydowanie wyprzedzała ówczesne trendy w polskim budownictwie publicznym. Budynek łączyć miał funkcję uczelni z przestrzenią koncertową, co znalazło odzwierciedlenie w jego układzie funkcjonalno-przestrzennym. Na potrzeby otwartych dla publiczności koncertów przewidziano kilka pomieszczeń. Były to: główna Sala koncertowa, Sala kameralna im. H. Melcera, Studio operowe ob. Sala operowa im. St. Moniuszki oraz audytorium przedmiotów zbiorowych, ob. Sala audytoryjno-kinowa im. Karola Szymanowskiego. Pod dziedzińcem budynku zlokalizowano natomiast dwupoziomowe profesjonalne studia nagraniowe S1, S2 i S3 wraz z zapleczem technicznym koniecznym do ich obsługi.

Zaprojektowany wystrój wnętrz d. Akademii Muzycznej charakteryzował się spójną formą. Podstawowa gama kolorystyczna ograniczona została do bieli i czerni zestawionych z drewnem w kolorze jesionu (ciepłego brązu). Wnętrza budynku zostały opracowane w taki sposób, aby podkreślić kwestie funkcjonalne i uwydatnić gradację relacji pomiędzy poszczególnymi pomieszczeniami. Efekt ten uzyskano „dając pomieszczeniom ‘przejściowym’ i pomocniczym tynk, pomieszczeniom z ‘dźwiękiem żywym’ drewno, pomieszczeniom z ‘dźwiękiem odtwarzanym’ białe płyty perforowane”.

Szczególny wyraz artystyczny uzyskała Sala koncertowa. Zastosowane materiały i rozwiązania, podporządkowane w pierwszym rzędzie wymogom akustycznym, zostały starannie przemyślane pod kątem wizualnym. Niewątpliwą wartość artystyczną posiada reprezentacyjny hol wraz z owalną klatką schodową. Jej monolityczna konstrukcja została przełamana poprzez zastosowanie jasnej okładziny i wprowadzenie czarnej, graficznej barierki, która dzięki płynnej linii i niemal całkowitemu przeszkleniu klatki schodowej daje wrażenie atektoniczności.

Wartości historyczne budynku wynikają zarówno z dziejów instytucji, której początki sięgają XIX w., jak i procesu realizacji siedziby uczelni. Uczelnia na trwałe wpisała się w historię polskiej muzyki, a do jej absolwentów należy kilka pokoleń wybitnych kompozytorów i instrumentalistów. Projekt uczelni muzycznej stanowił realizację oczekiwań środowiska muzycznego i miał charakter prestiżowy na skalę państwa. Przedmiotowy gmach stanowi również świadectwo przemian dokonujących się w dziedzinie muzyki, co znalazło odzwierciedlenie w programie użytkowym uczelni. O wartości naukowej budynku świadczy także jego forma architektoniczna, technologia wykonania oraz użyte materiały. Zaproponowana w projekcie konkursowym bryła budynku i rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne są przyczynkiem do badań nad polską architekturą modernistyczną w drugiej połowie XX w.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

< Poprzednia		Następna >