Cenny otwocki pensjonat został wpisany do rejestru zabytków

czwartek, 03 grudnia 2020 13:36

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego willi drewnianej (dawnego pensjonatu), położonego przy ul. Marii Konopnickiej 12/14 w Otwocku, z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe obiektu.

W dwudziestoleciu międzywojennym Otwock był jednym z największych uzdrowisk nizinnych w Polsce. Uzdrowiskowy charakter miejscowości zapewniały państwowe i prywatne sanatoria, pensjonaty oraz kwatery dla kuracjuszy. Jednym z takich budynków była d. willa drewniana położona przy ul. M. Konopnickiej 12/14 (dawna nazwa hipoteczna Willa Dorzmino). Budynek funkcjonował także pod nazwą „Leonówka”, a później jako pensjonat „Eden”, „Europa” i „Atlantic”.

Budynek został wzniesiony po 1906 r. w południowo-wschodniej części miasta, w kwartale ulic M. Konopnickiej, J. Piłsudskiego (d. Królewska), J. Kurnakowicza (d. Piękna) i H. Cybulskiego (d. Wólczyńska). Był to wówczas jeden z kilku budynków znajdujących się na podłużnej, prostokątnej działce o nr 4. W 1919 r. posesja została zakupiona przez małżeństwo Stefana i Stanisławę Jankowskich, którzy zachowali jej pierwotny sposób zagospodarowania. Pierwsza rozbudowa budynku nastąpiła w latach 1923-1924, kolejna w latach 1927-1928. Zachowana dokumentacja archiwalna pozwala na odczytanie kolejnych faz rozbudowy obiektu.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego budynek użytkowany był jako pensjonat, początkowo najprawdopodobniej znany pod nazwą „Patria”. W 1925 r. w budynku mieścił się prowadzony przez Zofię Ajzensztadt pensjonat dla ludności żydowskiej „Eden”, następnie pensjonat „Europa” (1938). W 1939 r. jako właściciel pensjonatu noszącego wówczas nazwę „Atlantic” podawany jest J. Rubin. W ogłoszeniach podkreślano nowoczesność budynku – słoneczne pokoje, tarasy, własny park, dostęp do bieżącej wody, elektryczności, kuchnię serwującą wykwintne i dostosowane do diety i wyznania potrawy. Podkreślano także walory otoczenia budynku usytuowanego „w pięknych lasach między Otwockiem i Śródborowem”. Budynek przetrwał II wojnę światową bez większych zniszczeń. W 1947 r. nieruchomość została zakupiona z przeznaczeniem na dom zakonny i użytkowana w ten sposób do początku XXI w.

Budynek przy ul. M. Konopnickiej posiada istotne walory artystyczne jako indywidualnie zaprojektowane dzieło architektury uzdrowiskowej wzniesionej w I poł. XX w. Przedmiotowy budynek to cenny przykład drewnianej zabudowy o reprezentacyjnym charakterze i znacznych gabarytach (trzy kondygnacje mieszkalne), usytuowanej w pierwotnym leśno-ogrodowym otoczeniu typowym dla architektury uzdrowiskowo-letniskowej Otwocka. Nieruchomość dzięki zachowanej koncepcji przestrzennej oraz oryginalnej substancji budowlanej stanowi wartościowy przykład obiektu łączącego cechy architektury uzdrowiskowej z potrzebami funkcjonalnymi prywatnego pensjonatu.

Jednocześnie dawny pensjonat przy ul. M. Konopnickiej 12/14 wyróżnia się na tle istniejącej zabudowy drewnianej miasta. Wydłużona bryła flankowana bocznymi ryzalitami, wejście usytuowane w osi środkowej, mansardowa forma dachu, czerpią z reprezentacyjnej architektury murowanej, której formy zaadaptowane na potrzeby budownictwa drewnianego zyskały nowy wymiar estetyczny i wizualny. Forma architektoniczna budynku odzwierciedla luksusowy jak na owe czasy standard pensjonatu, a jednocześnie doskonale wpisuje się w uzdrowiskowy charakter Otwocka. Charakter budynku odzwierciedla również jego wnętrze z czytelnym układem funkcjonalno-przestrzennym z podziałem na części wspólne i pomieszczenia mieszkalne (dawne pokoje pensjonatu). Pomimo modernizacji budynku wewnątrz zachowały się elementy pierwotnego wystroju, m.in. drewniana balustrada klatki schodowej, stolarka drzwiowa, piece ceramiczne, sztukaterie.

Budynek przy ul. M. Konopnickiej w Otwocku stanowi świadectwo rosnącej popularności miasta jako uzdrowiska i wynikającej z tego potrzeby zwiększania liczby kwater dla kuracjuszy i letników, m.in. przez rozbudowę istniejących pensjonatów. Jedocześnie proces ten przeprowadzano z poszanowaniem historycznej struktury budynku oraz zachowaniem charakteru zagospodarowania działki (tereny zieleni leśnej i komponowanej). Stosunkowo częste zmiany najemców, o czym świadczą kolejne nazwy pensjonatu, stanowią świadectwo dynamiki rozwijającego się uzdrowiska oraz łączą go z dziejami ludności żydowskiej, która dominowała wśród właścicieli pensjonatów i kuracjuszy. Dzięki temu, iż po wojnie budynek użytkowany był przez zgromadzenie zakonne, zachował on w niemal niezmienionym kształcie pierwotny wygląd oraz historyczny układ funkcjonalno-przestrzenny.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków