Teatr Rampa w rejestrze zabytków

piątek, 21 stycznia 2022 13:23

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego gmachu dawnego Dzielnicowego Domu Kultury Targówek, obecnie Teatru Rampa, wzniesionego w latach 1951-1959 według projektu Zenona Buczkowskiego, położonego w Warszawie przy ul. Kołowej 20, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i historyczne obiektu.



Powstanie budynku związane jest z powojenną ideą tworzenia sieci powszechnie dostępnych domów kultury. Wielkość gmachów zgodnie z odgórnie przyjętymi programami i hierarchizacją dostosowywano do lokalizacji, rangi i potrzeb ośrodka. Cechą wyróżniającą tego typu obiektów były monumentalne kolumnady i frontony zdobione dekoracją rzeźbiarską. Sformułowanie powyższych wytycznych zbiegło się z powstaniem projektu dzielnicowego domu kultury na warszawskim Targówku. Pełne rozmachu założenie powstawało w okolicy zacofanej urbanistycznie, którą cechowały złe warunki bytowe i duża przestępczość. Z uwagi na ograniczenia finansowe budowa obiektu przeciągała się w czasie, a jego projekt uproszczono. Do czasu otwarcia głównego gmachu w połowie 1959 r. rolę domu kultury pełnił budynek sali gimnastycznej. Dom Kultury Targówek funkcjonował przy ul. Kołowej do roku 1975 r., gdy aktor i reżyser Marian Jonkajtys zorganizował tu scenę muzyczną. Budynek zaczęto stopniowo przystosowywać do potrzeb teatru. W 1987 r. placówka zmieniła nazwę na Teatr Rampa, a na początku lat 90. obiekt uległ rozbudowie.



Projekt kompleksu opracował inż. arch. Zenon Buczkowski. W koncepcji architektonicznej sięgnięto po wzorce klasycyzmu petersburskiego (np. Teatr Aleksandryjski) jak również po rodzime przykłady klasycyzmu (np. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu). Pierwsze projekty domu kultury odznaczają się bardziej dekoracyjnym potraktowaniem elewacji, zwieńczonych w całości balustradowymi attykami oraz sterczynami lub pełnoplastycznymi figurami, większą ozdobnością kolumnady i bogatszym detalem rzeźbiarskim. W projekcie realizacyjnym uproszczono wyraz plastyczny elewacji, eliminując znaczną część detalu, upraszczając artykulację oraz formę boniowania i modyfikując charakter kolumnady, a w miejsce prostego zwieńczenia wprowadzono ozdobiony dekoracją trójkątny fronton.



Okazały gmach w chwili powstania stanowił nowoczesne centrum kulturalne, oferujące wielofunkcyjną przestrzeń o szerokim programie adresowanym do lokalnej społeczności. Jednocześnie stanowić miał punkt wyjścia dla osiowo rozplanowanej kompozycji założenia zieleni ówczesnego Pl. Horodelskiego. Tym samym jest dokumentem urbanizacji warszawskich przedmieść oraz wyrazem dążeń do jakościowej zmiany życia mieszkańców ubogiej i zaniedbanej dzielnicy Warszawy. W związku z powyższym nieruchomość posiada istotną wartość jako świadectwo powojennej historii Targówka oraz jego rozwoju przestrzennego i społecznego. Jednocześnie obiekt jest ważnym składnikiem dziedzictwa Warszawy lat 50. XX w. jako wzorcowy przykład socrealistycznego domu kultury, o walorach typologicznych i dokumentacyjnych, zarówno w warstwie architektoniczno-formalnej jak i programowej. Podobnie jak w przypadku innych obiektów z tego okresu (np. Pałac Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej, Morski Dom Kultury w Gdańsku), wyeksponowany urbanistycznie gmach wyróżnia się pod względem kubatury i bogatej formy architektonicznej. Charakter gmachu w pełni realizuje postulat monumentalizmu widoczny w ukształtowaniu imponującej bryły, opartej na masywnych, ciężkich formach, uzupełnionych w warstwie dekoracyjnej emblematami teatru, muzyki i sztuki.



Zarówno forma architektoniczna gmachu, jak i zastosowane elementy wystroju i artykulacji – dekoracja tympanonu, proporcje i forma kolumnady i attykowych zwieńczeń, rytmika podziałów elewacji – wykazują istotne wartości artystyczne. Mimo dokonanych remontów i adaptacji we wnętrzu budynku zachował się spójny charakter westybulu i foyer będących świadectwem zrealizowanej w l. 50. XX w. koncepcji wystroju wnętrz domu kultury, opartej na walorach okładzin kamiennych z krajowych zasobów. Powyższe przestrzenie reprezentacyjne korespondują z surowym i monumentalnym wyrazem architektonicznym elewacji i odznaczają się prostotą, symetrią i logiką struktury.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >