Nowy wpis do rejestru zabytków: freski Jerzego Nowosielskiego z cerkwi św. Jana Klimaka w Warszawie

piątek, 13 maja 2022 11:42

Wpisałem do rejestru zabytków ruchomych województwa mazowieckiego polichromie i dekoracje malarskie z 1954 r. i 1979 r. oraz ikonę Matki Bożej Oranty z 1979 r. autorstwa Jerzego Nowosielskiego stanowiące wyposażenie kaplicy p.w. proroka Eliasza i błogosławionego Hieronima ze Strydonu, mieszczącej się w dolnej kondygnacji cerkwi św. Jana Klimaka przy ul. Wolskiej 138/140 w Warszawie. Postępowanie administracyjne w sprawie wpisu do rejestru zostało przeprowadzone na wniosek Parafii Prawosławnej pw. św. Jana Klimaka w Warszawie.

W roku 1954 ówczesny proboszcz parafii - ks. Jerzy Klinger powierzył artyście Jerzemu Nowosielskiemu opracowanie wystroju kaplicy pod wezwaniem proroka Eliasza i błogosławionego Hieronima ze Strydonu, znajdującej się dolnej kondygnacji świątyni (dolna cerkiew). Została w tym czasie zrealizowana polichromia ściany prezbiterium. Jerzy Nowosielski w roku 1979, po powiększeniu dolnej cerkwi, wykonał także polichromię nawy. Dolna część cerkwi jeszcze w latach 50. XX w. służyła do odprawiania nabożeństw żałobnych oraz cyklicznych liturgii za duszę fundatora. Przekształcona i powiększona została ona w latach 70. XX w. Proboszcz – ks. Anatol Szydłowski zwrócił się wówczas do Jerzego Nowosielskiego z prośbą o kontynuacje prac przy wystroju dolnej cerkwi - wykonanie polichromii nawy. Malowidła ozdobiły wówczas łuk tęczowy oraz podłucza czterech arkad rozmieszczonych wokół centralnego przęsła nawy, ścianę zachodnią oraz północną oraz wnękę nawy po stronie południowej. Malowidła dekorują ponadto ościeża i podłucza otworów wejściowych prowadzących do bocznych pomieszczeń zlokalizowanych w nawie tuż przed prezbiterium. Dekoracje ścian oraz podłuczy sklepienia świątyni stanowią polichromie figuralne przedstawiające ewangelistów, apostołów, proroków i świętych, oraz sceny biblijne i z żywota Marii. W prezbiterium umieszczona jest ikona Matki Bożej Orantki oraz archaniołowie. Kompozycje w nawie przedstawiają sceny z życia Marii. Pozostałe malowidła ukazują postaci apostołów, proroków i świętych oraz sceny biblijne i z żywota św. Eliasza. Do wyposażenia świątyni należy również ikona Matki Bożej Oranty, powstałej w 1979 r., obecnie eksponowana w przedsionku cerkwi dolnej.

Jerzy Nowosielski wybitny profesor Akademii Krakowskiej jest autorem projektów dekoracji wielu świątyń katolickich i prawosławnych (m.in. w kościele w Lourdes, kościele Ducha Świętego w Tychach, kościele Niepokalanego Poczęcia NMP na Azorach w Krakowie, cerkwi Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Gródku, cerkwi Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Kętrzynie, kościele Opatrzności Bożej w Warszawie-Wesołej, kościele Podwyższenia Krzyża Świętego na warszawskich Jelonkach oraz w cerkwi w Hajnówce). Polichromie w cerkwi na Woli są wynikiem teologicznych rozważań i przyjaźni artysty z ówczesnym proboszczem parafii ks. Profesorem Jerzym Klingerem, wybitnym teologiem, posługującym w parafii pw. Jana Klimaka na Woli w latach 1955 – 1960. Przyjaźń łącząca artystę z ks. Klingerem pozwoliła na stworzenie wyjątkowego dzieła, o niezwykle bogatym programie ikonograficznym oraz formie czerpiącej z tradycji prawosławnej. Klarowność kompozycji religijnych oraz czytelny przekaz ikonograficzny artysta potrafił zrealizować także dzięki własnej wiedzy teologicznej i pogłębionej nad nią refleksji, do czego przyczynił się jego nowicjat odbywany w greckokatolickim klasztorze od Lwowem, który umożliwił mu zgłębienie sztuki pisania ikon. Na późniejszą twórczość artysty wpływ miały również studia nad podlinnikami – wzornikami, z których korzystają malarze objawień. To doświadczenie stało u podstaw wykształcenia się linearnego stylu Nowosielskiego i stosowania palety barwnej służącej do odzwierciedla rzeczywistości niematerialnej.

Polichromia wpisana do rejestru zabytków zasługuje na szczególną uwagę również z tego względu, iż malowidło w prezbiterium jest jedną z pierwszych samodzielnych polichromii artysty. Malowidła w dolnej cerkwi pw. Jana Klimaka na Woli charakteryzuje bogactwo teologiczne i ikonograficzne. Ponadto wartością dokumentacyjną jest charakterystyczny dla twórczości Nowosielskiego styl oraz jest koloryt polichromii, w których dominuje indygo o bogatej modulacji tonów (ożywiony akcentami czerwieni, żółci i ochry). Dekoracje kaplicy zaliczyć należy do wybitnych dzieł w twórczości Nowosielskiego. Malowidła powstałe w latach 50 i 70 XX w. oraz ikona z k. lat 70. XX w. stanowią wybitne dzieło sztuki sakralnej o wysokich wartościach artystycznych i historycznych, posiadające szczególną wartość dla Prawosławia. Dekoracja malarska kaplicy stanowi także dziedzictwo kulturowe i artystyczne o dużej randze oraz wybitny przykład polskiej sztuki malarskiej lat 50. I 70. XX w.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >