Kolejny zabytek z terenu Twierdzy Modlin trafił do rejestru

piątek, 20 maja 2022 12:56

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego budynek Prochowni nr 197, wzniesiony w I poł. XIX w., położony przy ul. gen. J. Bema 200 C w Nowym Dworze Mazowieckim. Postępowanie administracyjne w przedmiotowej sprawie zostało przeprowadzone na wniosek właściciela obiektu.

Budynek prochowni widnieje na planach Twierdzy Modlin pochodzących z l. 1832-1841 (Atlas twierdz Imperium Rosyjskiego). W 2 poł. XIX w., ze względu na postęp w dziedzinie obronności i modernizacji zabudowań Twierdzy (w latach 1834-1918 funkcjonującej pod nazwa Nowogieorgiewsk), zdecydowano się na przebudowę obiektu. Pierwsza z nich obejmowała wykonanie od strony północnej, wschodniej i zachodniej nasypu ziemnego, mającego zabezpieczyć budynek od strony potencjalnego ostrzału ładunkami kruszącymi. Ponadto przebudowano system komunikacyjny budynku przenosząc wejścia do elewacji frontowej (południowej) oraz w ścianach szczytowych oraz zmodernizowano wentylację, wykonując m.in. kominy wentylacyjne w nasypie. Kolejna modernizacja przeprowadzona w latach 90. XIX w. miała na celu zabezpieczenie budowli przed ewentualnym ostrzałem pocisków demolujących o działaniu minowym. W tym celu usunięto część nasypu, wykonano wzmocniony strop z warstwą piasku i materacem betonowym oraz nowy nasyp. Budynek wyposażono w przelotnie oraz drzwi pancerne.

W czasie trwającej w l. 1915-1918 obrony Twierdzy oraz w czasie wojny polsko-bolszewickiej budynek nie odniósł większych zniszczeń. W dwudziestoleciu międzywojennym wykorzystywany był przez stacjonujące w Modlinie wojska polskie. W 1939 r. w budynku prochowni nr 197 mieściło się stanowisko dowodzenia obroną Twierdzy Modlin, którą kierował gen. Wiktor Thommée (1881-1962), osławiony bohaterską obroną Twierdzy w dniach 13-29.09.1939 r. Po kapitulacji Twierdza zajęta przez wojsko niemieckie wykorzystywana była na potrzeby szkoleniowe Wermachtu, bazę zaopatrzeniową dla wojsk walczących na froncie wschodnim oraz koszary wojskowe. W 1945 r. po przejęciu przez Armię Czerwoną zachowana zabudowa wykorzystywana była przez wojsko. Do 1947 r. w budynkach twierdzy mieściła się Oficerska Szkoła Broni Pancernej, w późniejszym czasie także Podoficerska Szkoła Saperów, Pułk łączności, Batalion radiotechniczny, a także Archiwum Wojskowe. Obecnie budynek prochowni nr 197 jest własnością prywatną, użyczony został Fundacji Nasza Historia. W latach 2019-2020 prochownia została poddana konserwacji i adaptacji na funkcje muzealne (Centrum Edukacji Historycznej).

Budynek Prochowni nr 197, wzniesiony w 1 połowie XIX w., stanowi element pierwotnego założenia fortyfikacyjnego Twierdzy Modlin. Wolnostojący, murowany obiekt od początku pełnił funkcję magazynu do przechowywania amunicji ulokowany został zgodnie z ówczesnymi zasadami poza umocnieniami bojowymi. W wyniku przeprowadzonych modernizacji budynek zyskał dodatkową ochronę w postaci nasypu ziemnego, wpisując się tym samym w proces modernizacji Twierdzy prowadzony w drugiej połowie XIX w. i stając się świadectwem postępu technicznego w dziedzinie fortyfikacji. W dwudziestoleciu międzywojennym zabudowania Twierdzy Modlin wykorzystywane były przez Wojsko Polskie. Z historią prochowni łączy się postać gen. Wiktora Thommée, który dowodził obroną twierdzy w czasie kampanii wrześniowej. Siedziba sztabu dowodzenia zlokalizowana została w jednym z pomieszczeń dawnej prochowni, co upamiętnia obecnie zaaranżowana na postawie wspomnień z epoki przestrzeń muzealna. Ponadto budynek stanowi istotne źródło wiedzy na temat rozwiązań stosowanych w wojskowych obiektach technicznych.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >