Kolejna warszawska willa trafiła do rejestru zabytków

poniedziałek, 06 czerwca 2022 14:03

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego willę Zborskich wraz z terenem posesji, wzniesioną w l. 30. XX w., położoną przy ul. Podchorążych 69A w Warszawie.

Posesja przy ul. Podchorążych 69A wydzielona w 1931 r. stanowiła wcześniej część Osady Stempina (Stępina) będącej własnością małżeństwa Janickich. Wydzielone przy skrzyżowaniu ul. Podchorążych i Stępińskiej dwie wąskie i długie posesje zabudowane zostały bliźniaczymi willami o modernistycznej formie. Pierwsza z nich, pod nr 69 (d. hip. 9652) należała do dra Wiktora Kuttena (ob. znacznie przekształcona), druga pod nr 69A (d. hip. 9651) – będąca przedmiotem niniejszego postępowania – była własnością przemysłowca Wacława Zborskiego. Obaj inwestorzy należeli do akcjonariuszy lubelskiej fabryki Portland-cementu „Firley”, pierwszy z nich pełnił w niej funkcję prezesa zarządu, drugi wiceprezesa rady nadzorczej (1928). W 1934 r. nieruchomość przeszła na własność wdowy po Wacławie Zborskim, Wandy Jadwigi z Garczyńskich Zborskiej, a w 1943 r. po przeprowadzeniu postępowania spadkowego na jej brata, bratanków i siostrzeńców. Po II wojnie światowej budynek został znacjonalizowany, obecnie stanowi mienie komunalne m.st. Warszawy. Budynek przy ul. Podchorążych 69A wzniesiony został ok. 1932-1934 r. jako zachodni segment bliźniaczej willi miejskiej z ogrodem w głębi działki. Projektant budynku nie jest znany. Na podstawie zachowanych fotografii archiwalnych można stwierdzić, że willa nie uległa większym przekształceniom od chwili powstania, do zmian mniejszej skali zaliczyć można natomiast usunięcie attyki z cementowych tralek wykonanej po obrysie dachu.

Budynek mieszkalny przy ul. Podchorążych 69A wzniesiony został w latach 30. XX w. dla Wacława Zborskiego wg. indywidualnego projektu jako luksusowa willa modernistyczna. Posiada on niewątpliwe walory artystyczne, które wyrażają się zarówno w zewnętrznej formie budynku – bryła urozmaicona została zaakcentowanym pionem klatki schodowej, narożną loggią, tarasem ogrodowym oraz murowanymi balustradami – jak i wysokim standardzie wykończenia wnętrz. Proporcje i bryła budynku, zaprojektowanego jako symetryczny do sąsiedniego segmentu, wykorzystują rozwiązania stosowane w architekturze dwudziestolecia międzywojennego; wyeksponowane pionowe okno klatki schodowej, żelbetowe daszki, duże płaszczyzny tynku, zastosowanie dachu płaskiego, ograniczenie detalu do prostych gzymsów oraz betonowych balustrad. Plastykę bryły uzupełniono zastosowaniem barwnych tynków fakturowych z wykonaną w zaprawie ryflowaną dekoracją narożników i krawędzi otworów okiennych i drzwiowych oraz wprowadzenie detalu metalowego (kraty, uchwyty na donice kwiatowe).

Dodatkowy nośnik wartości artystycznych budynku stanowi zachowany w znacznym stopniu układ funkcjonalno-przestrzenny willi oraz bogaty i starannie zaaranżowany wystrój wnętrz, na który składają się fornirowane boazerie i stolarka drzwiowa, taflowe parkiety o geometrycznej dekoracji, finezyjnie opracowany słupek na pierwszym biegu schodów, osłony grzejników, kamienna okładzina schodów, narożne kominki, marmurowe parapety, zachowane płytki ceramiczne w pomieszczeniu d. kuchni w piwnicy, a także na posadzkach przy głównym wejściu oraz w pomieszczeniach sanitarnych na pierwszej kondygnacji. Cennymi elementami wystroju jest oryginalna stolarka okienna i drzwiowa z szybami kryształowymi, okucia (klameczki okienne, klamki, szyldy, zamki, zawiasy, przytrzymywacze spinaczowe między skrzydłami), grzejniki o dekoracyjnie opracowanych wspornikach czy elementy armatury łazienkowej.

Wartość historyczna budynku wiąże się z sylwetką przemysłowca i jednego z prezesów lubelskiej fabryki Portland-cementu „Firley” Wacława Zborskiego oraz jego wspólnika i sąsiada dra Wiktora Kuttena. Wzniesiona w prestiżowej lokalizacji w sąsiedztwie zespołu pałacowo-ogrodowego Łazienki Królewskie willa modernistyczna jest przykładem dążeń osobistych przedstawicieli elity finansowej Rzeczpospolitej, a szerzej także rozwoju urbanistycznego miasta, które przeznaczyło pod zabudowę mieszkaniową tereny powojskowe znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie rezydencji królewskiej. W czasie II wojny światowej w bezpośrednim sąsiedztwie budynku znajdowała się siedziba dowództwo obrony Sielc majora Józefa Rosieka, a świadectwem działań wojennych są m.in. postrzeliny na zachodniej elewacji budynku. Zachowana substancja zabytkowa, obejmująca zarówno komponenty architektoniczne jak i czytelne rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne i detal, stanowią niebagatelne źródło wiedzy na temat kultury materialnej elity finansowej stolicy w dwudziestoleciu międzywojennym. Za ochroną oryginalnej substancji zabytkowej przedmiotowej nieruchomości przemawia również stosunkowo niewielka skala przekształceń, co wyraźnie widoczne jest chociażby w kontekście znacznie przekształconego bliźniaczego budynku pod nr 69.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >