Dwór w Nadułkach został wpisany do rejestru zabytków

piątek, 27 maja 2022 10:36

Dwór w Nadułkach został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe. Postępowanie administracyjne w sprawie zostało przeprowadzone na wniosek właściciela obiektu.

Siedziba szlachecka istniała w Nadułkach już w końcu XVII w. Relikty najstarszej zabudowy z tego okresu zachowały się w strukturze budowlanej obecnego dworu (prawdopodobnie są to murowane piwnice w północno - wschodniej części obiektu). W połowie XIX wieku majątek należał do Prospera Zawidzkiego (zm. 1854), który wzniósł nowy w całości murowany obiekt. Po śmierci ojca majątek odziedziczył Gustaw Zawidzki. Z kolei po jego śmierci (zm. 1877) majątek zakupiła siostra Gustawa, Bronisława wraz z mężem Romanem Góreckim (zm. 1894). Córka Góreckich - Lucyna (zm. 1945), ze swoim drugim mężem - Adamem Kosińskim, rozbudowali dwór do obecnie istniejącej formy. Adam Kosiński unowocześnił produkcję rolną w dobrach Nadułki – stosował nowe metody produkcji, zakupił nowoczesne maszyny rolnicze, sprowadził nowe rasy zwierząt, wzniósł mleczarnię. Zorganizował też w swoim majątku w 1908 roku ochotniczą straż pożarną.

Po śmierci Kosińskiego w 1914 roku, majątek przypadł w udziale jego córce Halinie, żonie publicysty i dziennikarza Stefana Górskiego. Folwark Nadułki ucierpiał w czasie I wojnie światowej oraz w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Stefan Górski, po śmierci żony w 1920 roku, odbudował zniszczone budynki folwarczne i reaktywował działalność gospodarstwa. W latach 20. XX wieku doprowadzono do majątku odgałęzienie linii przemysłowej kolejki wąskotorowej Borowiczki-Pilichowo, służącej transportowi buraków cukrowych.

W sierpniu 1924 roku, w gościnie u Górskiego, nocował w dworze generał Józef Haller w drodze z Warszawy do Torunia. Według miejscowej tradycji, na zaproszenie właściciela, w Nadułkach miał przebywać i pracować warszawski artysta malarz Kazimierz Lasocki. Jego dziełem miała być malowana dekoracja ścian salonu w północnej części dworu, wśród której miał znaleźć się pejzaż Wzgórza Tumskiego w Płocku. Być może również jego pracą jest zachowany fragmentarycznie fryz w górnej partii ścian z głowami aniołków w tymże salonie.

W końcu 1939 roku dwór zajęły wojska niemieckie. Stefan Górski zginął w obozie koncentracyjnym Mauthausen - Gusen w 1941 roku. W roku 1945 majątek rozparcelowano, rozebrano budynki gospodarcze i w dużej mierze zniszczono wyposażenie dworu. Po adaptacji budynku na cele szkoły podstawowej dokonano w jego wnętrzu nieznacznych przeróbek, pomieszczenia na piętrze oraz w północnej części dworu przeznaczono na mieszkania. W kolejnych latach dokonano wymiany wszystkich pieców kaflowych oraz w większości pomieszczeń założono nowe drewniane podłogi, zdemontowano ścienne boazerie i przekształcono ościeża okien i drzwi. Szkoła podstawowa w Nadułkach została zlikwidowana 30 sierpnia 2012 roku.

Dwór w Nadułkach, jako dobrze zachowany przykład siedziby ziemiańskiej, stanowi cenny relikt dziedzictwa kulturowego Mazowsza. Budynek zachował autentyczną substancję i formę historyczną, w której czytelne są poszczególne fazy jego budowy. Doskonale czytelne pozostają takie elementy struktury architektonicznej budynku jak bryła, artykulacja elewacji, detal architektoniczny i kompozycja wnętrza. Obiekt prezentuje zanikające techniki budowlane i konstrukcje charakterystyczne dla dawnych siedzib ziemiańskich. Dwór posiada również duża wartość historyczną, dzieje budynku dokumentują obecność kilku pokoleń rodów ziemiańskich, a losy jego właścicieli wpisują się w najtrudniejsze momenty historii regionu i kraju. W dworze nocował w sierpniu 1924 roku generał Józef Haller – jedna z najważniejszych postaci historii Polski. Mieszkał w nim i tworzył warszawski artysta malarz Kazimierz Lasocki.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >