Budynek przy ul. Telefonicznej w rejestrze zabytków

wtorek, 14 listopada 2023 09:19

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego dom drewniany typu D położony przy ul, Telefonicznej 18 na Osiedlu Boernerowo Osiedle Łączności w Warszawie.

Osiedle mieszkaniowe Boernerowo stanowi założenie o charakterze miasta - ogrodu, ze starannie zaprojektowanym układem architektoniczno•urbanistycznym i unikatowym rozplanowaniem zieleni. W czerwcu 1932 r. opracowany został kompleksowy plan urbanistyczno-architektoniczny osiedla. Jego głównymi autorami byli architekci wydziału budowlanego Ministerstwa Poczt i Telegrafów; Adam Kuncewicz, Adam Jurewicz.

Budowa pierwszego etapu inwestycji - I osiedla Łączności – rozpoczęła się w 1932 r. Nadzór nad inicjatywą miało Ministerstwo Poczt i Telegrafów, a inwestycję koordynowało „Towarzystwo Popierania Budowy Własnych Dornów Pracowników Służby Łaczności, które zrzeszało państwowe spóiki pocztowe (m „in. polskie Radio, Państwowe przedsiębiorstwo „polska poczta, Telegraf i Telefon", Państwowe Zakłady Radio — i Teletechniczne). Charakter zabudowy I Osiedla Łączności był jednolity. Typowym rozwiązaniem były domy jednorodzinne, drewniane i wolnostojące. Budowa pracowniczego Osiedla Łączności była wynikiem rządowego programu pomocy dla urzędników państwowych, związanego z kryzysem gospodarczym i budowlanym jaki nastąpił na początku lat 30. XX wieku.

Dorn przy ulicy Telefonicznej 18 został zbudowany, pomiędzy wiosną 1932 a zimą 1933. Jego właścicielką została małoletnia wówczas Irena Tokarzewska-Karaszewiczówna, córka generała Michała Tokarzewskiego - Karasrewicza, występującego w jej imieniu. Dorn po wojnie został zajęty przez wojsko, 7 lutego 1953 r, został sprzedany Obecnie jest własnością Skarbu Państwa, a jego zarządcą jest miasto Stołeczne Warszawa.

Budynek jest dwutraktowy. Wewnątrz zachował się czytelny przedwojenny układ funkcjonalno-przestrzenny. Z uwagi na pierwotną fůnkcję domu jednorodzinnego układ wnętrz zaprojektowany został z kuchnią i łazienką zlokalizowaną na pierwszym piętrze. W obiekcie zachowała się drewniana konstrukcja oraz elementy pierwotnego wystroju. We wnętrzach znajduje się część oryginalnych drzwi ramowo — płycinowych oraz dawne drzwi główne. Zachowały się także oryginalne deskowe podłogi oraz schody wewnętrzne. W oryginalnej formie przetrwały stropy w wykonane w konstrukcji belkowej z podsufitką i więźba dachowa posiadająca konstrukcję płatwiowo - kleszczową.

Budynek jest typowym przykładem drewnianego budownictwa z początku lat 30, XX w. powstałego w wyniku akcji promocji „taniego budownictwa", Jest przykładem drewnianej architektury stawianej według profesjonalnie opracowanych projektów ze znormalizowanych, lekkich w konstrukcji elementów wytworzonych z tanich asortymentów drewna. Wartość naukowa budynku wynika z jego warstwy materialnej, m.in. technologii wykonania, użytych materiałów budowlanych i ich opracowania, jak również rozwiązań technicznych i funkcjonalnych cechujących typową drewnianą modułową architekturę osiedla Boernerowo z początku lat 30. XX w, Budynek jest zatem przyczynkiem do badań dziejów I rozwoju budownictwa mieszkalnego na dawnych terenach podmiejskich.

Wartości historyczne budynku wiążą się z wybitną postacią inwestora – generała Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza. W czasie II wojny światowej stał na czele pierwszej konspiracyjnej organizacji wojskowej - Służby Zwycięstwu Polsce, następnie został komendantem lwowskiego okręgu Związku Walki Zbrojnej. W okresie powojennym pełnił funkcję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych i Ministra Obrony Narodowej w Rządzie Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie. Na wartość historyczną wpływają również fakt, iż było to miejsce związane z okupacyjną historią Boernerowa. W piwnicy budynku działała konspiracyjna radiostacja ukryta w skrytce, do której wejście znajdowało się pod ruchomym, przesuwanym piecem, znajdującym się w pokoju na parterze. Została ona przypadkowo odkryta podczas remontu domu prowadzonego w 1978 r. Wydobyta aparatura radiowa była prezentowana na wystawie w Muzeum Techniki Ponadto pod werandą prawdopodobnie znajdowała się (lub nadal znajduje) skrytka z bronią, związana z działalnością konspiracyjną mieszkańców.

Budynek przy ul, Telefonicznej 18 jest wartościowym przykładem dawnej podwarszawskiej architektury okresu międzywojennego oraz dokumentem rozwoju przestrzennego tego rejonu z jej typową drewnianą zabudową. Budynek wyróżnia się wysokim stopniem i dobrym stanem oryginalnej substancji, w tym konstrukcji i formy architektonicznej wraz z pierwotnym w większości układem pomieszczeń, częścią stolarki drzwiowej, drewnianymi podtagami i schodami, Przedmiotowy budynek stanowi świadectwo rozwoju osiedla Boernerowo, które po przemianach administracyjnych stała się takie częścią układu przestrzennego oraz tożsamości obecnej warszawskiej dzielnicy Bemowa.