Nowy wpis do rejestru zabytków ruchomych

poniedziałek, 04 grudnia 2023 10:56

Prof. Jakub Lewicki, wpisał do rejestru zabytków ruchomych województwa mazowieckiego zespół mebli oraz obiektów metaloplastycznych zaprojektowanych i wykonanych w Spółdzielni Artystycznej „Rzut”, stanowiących wyposażenie biblioteki przy ul. Świętojańskiej 5 w Warszawie. Dzięki tej decyzji ochroną objęto 210 obiektów. Postępowanie zostało wszczęte wniosek Dyrektora Biblioteki Publicznej Dzielnicy Śródmieście.

Kamienica zlokalizowana przy ul. Świętojańskiej 5 (tzw. kamienica Gautierów), powstała w 1728 r. z połączenia dwóch kamienic. Po zniszczeniu w 1944 roku, odbudowana została w latach 1953-56 według projektu Haliny Kosmólskiej. W 1956 r. w kamienicy rozpoczęła działalność biblioteka publiczna dzielnicy Stare Miasto wraz z Czytelnią Naukową, Wypożyczalnią dla Dorosłych i Młodzieży oraz Biblioteką dla Dzieci i Młodzieży.

Jesionowe meble stanowiące wyposażenie powyższych placówek wykonane zostały przez Spółdzielnię Artystyczną „Rzut” z Torunia. Projektanci spółdzielni bazując na stylu ludowym (regionalnym) i dworkowym realizowali zlecenia przy wyposażaniu wielu wnętrz budynków użyteczności publicznej (m.in. meble do Pałacu Kultury i Nauki). Przedsiębiorstwo „Rzut” założone zostało w latach 20. XX w., a w 1950 r. firma stała się ekspozyturą Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego (CPLiA). Charakterystycznymi cechami wyrobów meblarskich spółdzielni, prócz czerpania wzorców rzemiosła ludowego, były formalizm, funkcjonalizm i estetyka. Meble wykonane dla staromiejskiej biblioteki obejmowały m.in.: stoły z intarsjami, krzesła dostosowane do wieku czytelników, wyściełane zielonym aksamitem fotele, regały biblioteczne, komody i szafki katalogowe. Wnętrza dekorują także unikatowe elementy metaloplastyczne: ozdobione herbem Warszawy kraty, kute wieloramienne żyrandole.

Na zespół objęty wpisem do rejestru zabytków składają się następujące obiekty: kute, wieloramienne żyrandole, prosta geometryzująca forma krat oraz stylizowanie motywy nawiązujące do herbu Warszawy (motyw Warszawskiej Syreny umieszczony na kratach). Zarówno meble jak i sprzęty pomocnicze charakteryzują się funkcjonalnością i zostały dostosowane do działalności biblioteki i czytelni oraz potrzeb użytkowników (wyposażenie Biblioteki dla Dzieci). Meble zdobione są intarsją i dekoracyjnie zestawionych oklein o różnorodnych układach słojów (włókien). Przedmiotowy zespól mebli z lat 50. XX w., stanowiących wyposażenie pomieszczeń oraz obiektów metaloplastycznych posiada wartości artystyczne i historyczne uzasadniającego jego wpis do rejestru zabytków ruchomych, a ich trwałe zachowanie dla przyszłych pokoleń leży w interesie społecznym. Ze względu na odbudowę pierzei rynku z zachowaniem historycznego charakteru elewacji oraz wnętrz, metaloplastyka oraz meble zaprojektowane do pomieszczeń znajdujących się w przedmiotowej kamienicy nawiązują do tradycyjnych wzorców historycznych i rustykalnych.

Realizacje te powtarzają tradycyjne techniki kowalstwa i formy mebli. Meble oraz obiekty metaloplastyki są funkcjonalne, a tradycyjne formy wyrazu i technika ich wykonania podkreślają charakter wnętrz i funkcje, do których były przeznaczone. Obiekty stanowią kontynuację tradycyjnych form meblarstwa oraz metaloplastyki. Są świadectwem plastyki i sztuki użytkowej okresu powojennego. Ich stan zachowania jest dobry lub bardzo dobry i nie wymagają prac konserwatorskich. O wartościach historycznych wyposażenia decyduje głównie to, iż stanowi ono zachowany oryginalny zespół z okresu odbudowy Starego Miasta oraz przykład działalności projektowej wybitnej spółdzielni twórczej okresu powojennego Spółdzielni „Rzut”. Ponadto walory plastyczne przedmiotowych obiektów oraz ich dobra jakość warsztatowa stawiają je w szeregu dzieł sztuki wartościowych pod względem artystycznym.