Fabryka „Drucianka“ w rejestrze zabytków

poniedziałek, 13 września 2010 11:39

Zespół budowlany (wraz z otoczeniem) dawnej Fabryki Drutu, Sztyftów i Gwoździ, zwanej potocznie ?Drucianką?, położony na warszawskiej Pradze przy ulicy Objazdowej 1, został oficjalnie uznany za zabytek.


Taką decyzję podjęła Barbara Jezierska
? Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Wpisem do rejestru zabytków objęto zespół budynków składający się z budynku portierni, budynku administracyjnego,  hali głównej, galwanizerni, magazynu oraz dawnych stajni.

Zabudowania fabryczne ?Drucianki? (wraz z położonym naprzeciwko młynem Michla, który od niedawna również figuruje w rejestrze zabytków), przedstawiają znaczącą wartość jako świadectwo historii  Szmulowizny ? jednego z przemysłowych obszarów Pragi. Wpisują się w industrialny charakter architektury tej dzielnicy, na terenie której w latach 1896-1905  sukcesywnie powstawały podobnego typu obiekty (m.in. budynki rektyfikacji wódek i fabryka asortymentu metalowego ?Labor? przy ulicy Ząbkowskiej, zakłady chemiczne Schichta czy fabryka lamp braci Brünner przy ulicy Szwedzkiej).

Dawna Fabryka Drutu, Sztyftu i Gwoździ, jako jeden z największych tego typu zakładów na terenie całego kraju, miała decydujący wpływ na robotniczy charakter dzielnicy, trwale wpisując się w krajobraz społeczny i kulturowy Pragi. Co szczególnie istotne, jeśli chodzi o zabytkowe walory fabryki, jest ona jednym z niewielu zachowanych przykładów twórczości Kazimierza Loeve - wybitnego polskiego budowniczego ( autora m.in. zabudowań Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Żyrardowskich przy Krakowskim Przedmieściu 55).

Należy również podkreślić rolę, jaką budynki przy ulicy Objazdowej 1 odegrały w historii Warszawy i całej Polski. Na terenie stolicy fabryka była istotnym ośrodkiem ruchu robotniczego. Jej załoga podejmowała częste strajki, spowodowane złymi warunkami pracy oraz niskimi płacami. Posądzani o sympatie komunistyczne robotnicy ?Drucianki? byłi podejrzewani o przechowywanie broni na terenie zakładu. To z kolei powodowało częste rewizje, dokonywane w budynkach przedsiębiorstwa. Po wojnie fabryce nadano imię Karola Wójcika ? robotnika i działacza socjaldemokreacji, zamordowanego przez Niemców w 1941 roku. Informuje o tym pamiątkowa tablica, wmurowana w 1951 roku, tuż obok bramy wjazdowej.

Warszawska Fabryka Drutu, Sztyftów i Gwoździ powstała w 1899 roku. Od poczatku swego istnienia zajmowała czołową na terenie Królestwa Polskiego pozycję jeśli chodzi o produkcję gwoździ, drutu kolczastego i łańcuchów. Ze względu na fakt, iż do produkowanego w zakładzie asortymentu zaliczał się głównie drut i siatka, fabryce nadano zwyczajową nazwę ?Drucianka?.

We wrześniu 1939 roku, podczas bombardowania, część budynków fabrycznych uległa zniszczeniu, dachy pozostałych spłonęły. W 1946 roku, po nacjonalizacji zakładu, wykonano generalny remont. Przedsiębiorstwo wznowiło działalność pod nazwą Warszawskiej Fabryki Drutu i Gwoździ im. Karola Wójcika.  W 1952 roku przekształcono ją na ? Warszawską Fabrykę Sprężyn?, co odpowiadało zmianie profilu produkcji zakładu, zajmującego się wyrobem sprężyn dla przemysłu motoryzacyjnego, lotniczego i rolniczego.

W połowie lat 90 ? tych XX wieku, w chwili powstania FSO-Daewoo, na ulicy Objazdowej produkowano sprężyny dla potrzeb fabryki samochodów.

Po 101 latach funkcjonowania, w 2000 roku, zakład zakończył swoją działalność.

Największą wartość spośród całego zespołu zabudowań przedstawia budynek portierni oraz budynek administracyjny. Oba z nich sa przykłądami popularnego na przełomie XIX i XX wieku tak zwanego stylu ?ceglanego?, typowego dla ówczesnej architektury municypalnej i przemysłowej. Wykonane zostały z czerwonej, nieotynkowanej cegły. Zdobienia elewacji tych budynków nawiązują do form neogotyckich. Szczególnie interesujące jest częściowo zachowane wyposażenie wnętrza budynku biurowego, w którym mieściło sie również luksusowe mieszkanie dyrektora fabryki.

Pozostałe elementy zabudowy, ze względu na swój czysto użytkowy charakter, są znacznie skromniejsze pod względem dekoracji architektonicznej. Przedstawiają głównie wartość naukową, jako znakomite przykłady architektury industrialnej oraz ówczesnych rozwiązań technicznych, zastosowanych w konstrukcji budynków.