Zespół budowlany trzech kamienic na warszawskiej Pradze w rejestrze zabytków

piątek, 17 stycznia 2014 10:50

Zespół budowlany trzech kamienic Władysława Pachulskiego i Andrzeja Domańskiego, powstały w latach 1911-1912, położony w Warszawie przy ulicy Stalowej 37, Stalowej 41 oraz Strzeleckiej 26 w Warszawie, z uwagi na zachowane wartości artystyczne i naukowe, został wpisany do rejestru zabytków.

Budynki, które stanęły na miejscu wcześniejszej, głównie drewnianej zabudowy, łączyły w sobie dwie funkcje: mieszkalną i handlowo-usługową. Na placu pomiędzy kamienicami funkcjonowało do lat 70. XX wieku targowisko dostępne od ul. Czynszowej. Kamienice prezentowały i prezentują do dziś spójne stylistycznie opracowanie ceglanych elewacji, z wyraźnie podkreślonymi podziałami na kondygnacje i osie. Cechuje je geometryzacja zastosowanego detalu oraz jednorodność kolorystyczna i materiałowa. Elewacje kamienic przy ul. Stalowej 37 i 41 w osi ostatniej kondygnacji zostały zaopatrzone w trójosiowej wystawki poddasza, na jednej z nich (ul. Stalowa 41) zachował się figuratywny detal rzeźbiarski. W kamienicy przy ul. Stalowej 41 w osi przyziemia zlokalizowany jest zamknięty półkoliście przejazd bramny, nad nim od podwórza zachował się malowany, polsko-rosyjski napis będący reklamą sklepu A. Cynowskiego, dzięki której wiadomo, że prowadzono tu sprzedaż wina – najprawdopodobniej był tu sklep kolonialno-spożywczy (warto dodać, iż sam Domański prowadził tu filię swoich wolskich składów piwa).

Poza oryginalnym wystrojem elewacji, w budynkach zachowały się stalowe klatki schodowe z metalowymi, różnorodnie opracowanymi balustradami (część uszkodzonych biegów wymieniono po wojnie na betonowe). Ocalało wiele egzemplarzy oryginalnej stolarki okiennej oraz drzwiowej (głównie wejścia do mieszkań na klatkach schodowych) z dekoracyjnie opracowanymi ościeżami i płycinami. Wnętrza lokali mieszkalnych w większości zaadaptowano do aktualnych potrzeb. Nielicznie zachowały się pozostałości sztukaterii, piece kaflowe oraz parkiety.

Obiekty zaprojektowano w skromnym standardzie, charakterystycznym dla tamtych czasów, robotniczych kamienic „koszarowych” (budowanych np. na ówczesnych przedmieściach Berlina). Przy czym sposób rozwiązania układu przestrzennego budynków, oszczędność detalu i zgeometryzowanie form dekoracyjnych, pozwalają widzieć w tych realizacjach obiekty wczesnego modernizmu. Ich powstanie, związane jest ściśle z rozkwitem przemysłu metalowego, zlokalizowanego na Nowej Pradze, który generował zwiększone zapotrzebowanie na tanie mieszkania robotnicze. Powstały zespół obiektów był zatem odpowiedzią na te potrzeby w nowy, bardziej przemyślany sposób. W realizacji dostrzec można dążenie do podniesienia wygody mieszkań (przede wszystkim przez doświetlenie), zgodnie z nową wówczas, socjalizującą tendencją zmierzającą do standaryzacji, a tym samym ogólnej poprawy warunków pracy i życia społeczności robotniczej.