MDM zabytkiem

poniedziałek, 04 maja 2015 09:53

Układ urbanistyczny oraz zespół budowlany Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, powstały w l. 1950-1957, położony w Warszawie, został wpisany do rejestru zabytków. Granice wpisu określone są w załączniku graficznym do decyzji.

MDM była sztandarową i kosztowną inwestycją państwa - realizowaną etapowo lecz w imponującym tempie, w ramach Sześcioletniego Planu Odbudowy, często opisywaną w prasie i pokazywaną w kronikach Warszawy. Przy projekcie MDM-u zastosowano zasadę jednolitej, wielkoskalowej kompozycji, przeciwstawionej przedwojennej - wielkomiejskiej, ale ówcześnie ocenianej jako „kapitalistyczna” i „chaotyczna” – zabudowie Warszawy.

Przedmiotowy układ urbanistyczny i zespół budowlany stanowi znaczące świadectwo minionej epoki, które istnieje do dziś w niemal niezmienionej formie, co decyduje o szczególnym walorze naukowym założenia. Posiada wartość historyczną (jako w pełni autentyczny dokument epoki komunizmu), artystyczną (jako reprezentatywna, wielkoprzestrzenna realizacja architektury i urbanistyki socrealistycznej, zależnej od wzorców radzieckich) oraz naukową (jako autentyczny przedmiot badań).

Zespół projektujący MDM I oraz II - w składzie: Józef Sigalin, Stanisław Jankowski, Jan Knothe, Zygmunt Stępiński i inni - opracował wariantowe plany urbanistyczne i architektoniczne przewidujące wybudowanie w trzech etapach - do 1955 roku, na obszarze 80 ha - 6000 mieszkań dla 45 000 mieszkańców z bogatą infrastrukturą socjalno – usługową oraz komunikacyjną. Rozluźnienie zabudowy umożliwiło stworzenie zielonych dziedzińców wewnętrznych. Dużo uwagi poświęcono posadzkom placów i ulic oraz elementom wystroju i małej architektury (również neonom i szyldom), a przede wszystkim dekoracji rzeźbiarskiej i mozaikowej.

Zespół zabudowy określany jako MDM I oddano do użytku 22 lipca 1952 roku (co upamiętnia data umieszczona na trotuarze u wylotu ulicy Waryńskiego). Jednocześnie, w 1950 roku, rozpoczęto budowę MDM II, uzupełniając po lipcu 1952 roku zabudowę w pierzei placu Zbawiciela i dalej, wzdłuż ul. Marszałkowskiej do placu Unii Lubelskiej. Prace przy MDM II ukończono dopiero w sierpniu 1955 roku. Powiązane z MDM I i II osiedle MDM III (tzw. „Latawiec”) opracował zespół projektujący – w składzie: Eleonora Sekrecka (projektant generalny), Stanisław Jankowski, Jan Knothe, Zygmunt Stępiński i inni. Akcentując ten fragment wielkoprzestrzennego założenia Osi Stanisławowskiej poszerzono Aleję Wyzwolenia, tworząc rodzaj wydłużonego placu o ośmiobocznej linii obu pierzei. Rekreacji - obok obszernych terenów zieleni - służyć miały dwa kina (wybudowano jedno, do dziś działające pod nazwą „LUNA”).

Wielkomiejski rozmach osiedla osiągnięto poprzez monumentalizm zabudowy łączącej stylistykę modernizmu z wystrojem w duchu późnego klasycyzmu (empire), rzadziej renesansu czy też baroku. Zabudowa dzielnicy, o odpowiedniej skali i „masie” - zasadniczo wzniesiona w technologii tradycyjnej z użyciem prefabrykatów - została zróżnicowana pod względem wysokości.

Dominują reprezentacyjne fasady w pierzejach ulic, urozmaicone detalem architektonicznym i uproszczone elewacje wnętrz blokowych. Wystrój rzeźbiarski, głównie w elewacjach przyulicznych, to zbiór indywidualnych i zbiorowych przedstawień ludzi pracy (w tym projektantów MDM-u).

Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej nigdy nie zrealizowano w całości. Kiedy kontynuowanie budowy przestało być ideologicznie istotne nie dokończono już drugiego i trzeciego etapu budowy (tj. MDM II i III). Po 1952 roku władze zaczęły wycofywać się z priorytetowego traktowania budowy MDM, w rezultacie duża część sporządzonych i gotowych do akceptacji projektów nie została zatwierdzona, a w rezultacie zrealizowana.

Decyzja [pobierz]