Gmach główny Sztabu Generalnego Wojska Polskiego zabytkiem

środa, 10 maja 2017 13:52

Jakub Lewicki – Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków podpisał decyzję o wpisie do rejestru zabytków gmachu głównego Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (skrzydła nr 1, 1A i 1B), wzniesionego w latach 1938-39 według projektu Stanisława Brukalskiego, położonego w Warszawie przy ul. Rakowieckiej 4a, z uwagi na zachowane wartości historyczne, artystyczne i naukowe.

Sztab Generalny Wojska Polskiego powołano do życia tuż po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. na czele z generałem Tadeuszem Rozwadowskim, jako centralną instytucję Wojska Polskiego będącą głównym organizatorem Sił Zbrojnych i najważniejszym organem strategicznym. W 1928 został przemianowany na Sztab Główny WP, zaś w 1945 r. powrócił do pierwotnej nazwy.

Znaczące wartości historyczne budynku wynikają przede wszystkim z rangi istniejącej od 1918 r. instytucji. Tuz przed wybuchem wojny nowo wybudowany obiekt jedynie krótko funkcjonował jako siedziba Sztabu, dotychczas mieszcząca się w dawnym Pałacu Saskim. Następnie w okresie okupacji użytkowany przez SS jako koszary tzw. Stauferkaserne, w sierpniu 1944 r. jako starannie umocniony niemiecki punkt oporu znalazł się w rejonie intensywnych walk powstańczych. Zarazem jako prowizoryczne więzienie dla mieszkańców wysiedlonych z okolicznych kwartałów zabudowy, obiekt ten wiąże się z martyrologią cywilnej ludności Warszawy.

Oryginalna architektoniczna koncepcja budynku stylistycznie sytuuje się w nurcie umiarkowanego modernizmu obecnego przede wszystkim w reprezentacyjnej, monumentalnej architekturze gmachów państwowych. Przejawia się to z jednej strony we wprowadzeniu elementów tradycyjnej estetyki – symetrycznego rozkładu akcentów i sygnalizującej rangę budowli osiowości założenia. Z drugiej strony obiekt prezentuje typowo modernistyczne rozwiązania – proste, horyzontalne skrzydła kryjące powtarzalne trakty biurowe i charakterystyczny słupowy prześwit osłaniający strefę wejścia. Surową geometrię skrzydeł łagodzą miękkie krzywizny łączników-wież , tylnych ryzalitów i dyżurki oraz obecność ożywiającej bryły światłocieniowej okładziny piaskowcowej, chętnie stosowanej jako materiał elewacyjny w tym okresie. Jednocześnie okazała forma zewnętrzna, kryje skromnie wykończone wnętrza, których walory przejawiają się w masywnych formach holi i klatek schodowych ze starannie zaprojektowanym detalem balustrad. Powyższe cechy świadczą o wysokich wartościach artystycznych przedmiotowego budynku. Z kolei o jego wartościach naukowych decyduje walor typologiczny - siedziba sztabu stanowi obiekt reprezentatywny dla architektury gmachów państwowych i estetyki lat trzydziestych. Zarazem uzupełnia obraz dorobku architektonicznego Stanisława Brukalskiego.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.