Kolejny zabytek w Warszawie

piątek, 12 października 2018 14:47

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków – Jakub Lewicki wpisał do rejestru zabytków trzy kamienice Władysława Pachulskiego i Andrzeja Domańskiego, wzniesione w l. 1911-1914, położone w Warszawie przy ul. Stalowej 37, 41 i Strzeleckiej 26, z uwagi na zachowane wartości historyczne, artystyczne i naukowe.

Przedmiotowy zespół kamienic powstał w l. 1911-14 w obrębie Nowej Pragi, czyli tzw. Konopaczyzny, uregulowanej w 1861 r. W płn.-wsch. rejonie dzielnicy, rozszerzającej z czasem swe granice, wyodrębniono teren pod przyszłą inwestycję, ulegający z upływem lat rozdrobnieniu. W 1910 r. zespół parceli został scalony przez dwóch zamożnych wspólników – pracownika sądowego Władysława Pachulskiego oraz kupca Andrzeja Domańskiego. Był to obszar odpowiadający obecnym adresom Stalowa 37, 39 i 41 oraz Strzelecka 24 i 26, przedzielony pasem gruntu stanowiącym rezerwę pod wytyczenie przedłużenia ul. Czynszowej. W ten sposób inwestorzy skumulowali duży jak na ówczesne standardy budowlane obszar, co pozwoliło na rozplanowanie interesującego i jednolitego pod względem architektonicznym kompleksu budynków – inwestycji w pierwotnym zamiarze dwuetapowej. Zespół w swej konfiguracji przestrzennej odzwierciedla planowaną, a ostatecznie niezrealizowaną, kontynuację zabudowy wzdłuż projektowanego odcinka ul. Czynszowej. Obejmuje trzy pięciokondygnacyjne kamienice z przyulicznymi domami frontowymi i jednostronnie dołączonymi różnej długości skrzydłami oficyn, przy czym oficyny kamienic przy ul. Stalowej 41 i Strzeleckiej 26 połączono w jeden ciąg. Wszystkie trzy kamienice Pachulskiego i Domańskiego mimo różnic w bryle i rozplanowaniu stanowią zespół utrzymany w spójnej konwencji stylistycznej z szeregiem wspólnych rozwiązań architektonicznych i wykończeniowych. Wszystkie wzniesiono w tradycyjnej technologii murowanej i wyposażono w drewniane stropy. Elewacje kamienic otrzymały tynkowany boniowany parter, a powyżej jednolitą okładzinę ceramiczną – od frontu z szarej cegły, urozmaiconej szachownicowym deseniem w obrębie ostatniej kondygnacji, od podwórza oraz w jednej z elewacji szczytowych z czerwonej cegły licowej. Ponadto, zachowała się artykulacja w postaci ozdobnych gzymsów oraz półtralki i ich imitacje zdobiące płyciny podokienne fasad. Dodatkowo elewacje frontowe dwu kamienic przy ul. Stalowej zwieńczono na osi trójkątnym szczytem, wzbogaconym reliefami figuralnymi na ujmujących szczyt cokolikach. Charakterystyczne dla całego zespołu są ujęte w proste opaski dwuskrzydłowe okna z uchylnym wielopodziałowym nadślemieniem oraz bardziej urozmaicone okna klatek schodowych (nienaruszony komplet w kamienicy przy ul. Stalowej 37). Wspólne jednakowe elementy wyposażenia i wystroju wprowadzono także na klatkach schodowych w kamienicach przy ul. Stalowej 37 i 41. Schody o konstrukcji stalowej otrzymały szereg elementów o charakterze dekoracyjnym: ażurowe prześwity metalowych podstopnic, zdobione belki policzkowe i stalowe balustrady z prętów giętych w formy wici roślinnej. Oryginalne płycinowe drzwi do mieszkań o geometrycznej dekoracji skrzydeł, występowały w kilku wariantach, reprezentowanych w obydwu budynkach. Skromniejszy wariant wyposażenia zastosowano w kamienicy przy ul. Strzeleckiej 26. Schody o analogicznej konstrukcji jak w dwóch pozostałych kamienicach otrzymały skromniejsze balustrady z dekoracyjnie kształtowanych prętów. Zachowały się drzwi płycinowe o prostszych formach i wykończenie spoczników z dwubarwnych płytek. We wnętrzach mieszkalnych poszczególnych budynków w różnym stopniu przetrwały przykłady stolarki drzwiowej oraz piece kaflowe, w tym komponenty o walorach dekoracyjnych.

Kamienice przetrwały wojnę bez większych zniszczeń, a po upaństwowieniu zasobu nie uległy znacznym przekształceniem w zakresie układu przestrzennego z nielicznymi wtórnymi podziałami. Zespół dokumentuje rozwój Nowej Pragi, jako przykład wieloetapowego przedsięwzięcia budowlanego. Forma architektoniczna kamienic, ich układ przestrzenny i wystrój są wartościowymi przykładami określonych rozwiązań budowlanych, stylistycznych i materiałowych, stosowanych w kamienicy warszawskiej w początkach drugiej dekady XX w. Szczególny walor przedmiotowych budynków stanowi także fakt, że ich układ wyłamuje się ze schematu typowej praskiej zabudowy czynszowej. Wzniesiony przez Pachulskiego i Domańskiego kompleks oferował odmiennie ukształtowaną zabudowę z przewagą mniejszych mieszkań adresowanych dla uboższych najemców bez wyraźnego różnicowania standardu klatek i przy dobrej jakości rozwiązaniach architektoniczno-zdobniczych. Wartości artystyczne i stylistyczne budynków koncentrują się na utrzymanych w ujednoliconej konwencji elewacjach z dyskretnie wprowadzonym detalem, okładziną ceramiczną i szczątkowo zachowaną ornamentyką balustrad. Powyższe walory przejawiają się również w jakości opracowania zachowanych wnętrz. Ponadto, wysoki poziom zachowania oryginalnej substancji zabytkowej, mimo znacznego stopnia jej wyeksploatowania i częściowej wymiany poszczególnych elementów, a także niezaburzona forma architektoniczna, nadaje budynkom walor autentyzmu.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

< Poprzednia		Następna >