Kolejny zabytek w Warszawie

poniedziałek, 19 sierpnia 2019 15:22

Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków budynku d. Zakładu Aparatów Miedzianych i Odlewni „Adolf Witt i syn”, położonego w Warszawie przy ul. Emilii Plater 9/11 z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.

Posesja przy ul. E. Plater 9/11, składała się z nieruchomości gruntowych (d. hip. 1445 K i 1445 G), z których pierwsza została zakupiona przez fabrykanta Adolfa Witta w 1884 r. Najstarsze zabudowania fabryczne obejmowały odlewnię i warsztat giserski, zlokalizowane w zabudowaniach gospodarczych wzniesionych w środkowej części posesji.

Rozwój fabryki stał się możliwy po 1891 r. w związku z zakupem sąsiedniej posesji. Do 1897 r. zabudowa d. Zakładu Aparatów Miedzianych i Odlewni „Adolf Witt i syn” obejmowała niewielki budynek murowany na działce hip. 1445 K, dwa podłużne budynki drewniane usytuowane wzdłuż granicy posesji oraz murowany budynek wzniesiony w środkowej części działki hip. 1445 G, zajmujący około połowy jej szerokości. W tylnej części obydwu działek znajdowały się nasadzenia pobliskiego Ogrodu Pomologicznego, przeznaczone później pod zabudowę fabryczną. Około 1904 r. została wzniesiona murowana kamienica, której oficyna przylegała do budynku fabryki, przesłaniając dwie skrajne osie elewacji. W późniejszych latach zakład produkcyjny rozbudowywano o dodatkowe budynki. Do czasów współczesnych zachowały się dwa budynki: fabryka wzniesiona ok. 1891 r. z późniejszymi dobudówkami oraz pochodzący z tego samego okresu i przebudowany w 1. połowie XX w. budynek wzdłuż dawnej granicy dz. hip. 1445 K.

Fabryka „Adolf Witt i syn” w pierwszych latach swojej działalności zajmowała się wytwarzaniem naczyń użytku domowego, w późniejszych latach także armatury, kotłów grzewczych i wentyli. Na przełomie XIX i XX w. przedsiębiorstwo rozpoczęło produkcję urządzeń specjalistycznych, przeznaczonych w głównej mierze na użytek cukrowni, browarów, zakładów gorzelnianych i farbiarni.

Budynek fabryki przy ul. Emilii Plater 9/11 stanowi cenny przykład architektury przemysłowej, której walory typologiczne widoczne są m.in. w zastosowaniu cegły licowej do opracowania ścian zewnętrznych, wprowadzeniu detalu architektonicznego w postaci fryzu kordonowego i rozbudowanego zwieńczenia oraz łuków nadokiennych. Na szczególną uwagę zasługuje opracowanie głównego komina fabrycznego, doskonale widocznego od strony ulicy, z monogramem reklamującym zakład produkcyjny „Adolf Witt i syn”. Dokonana pod koniec XIX w. rozbudowa głównego budynku fabrycznego, która stanowiła kontynuację istniejącego, bogatego opracowania architektonicznego, była efektem dążenia do jednolitego architektonicznie i stylistycznie wyrazu rozrastającego się zespołu fabrycznego. Wznoszone w kolejnych latach dobudówki w większości pozbawione są tych elementów na skutek późniejszej przebudowy. Wartość historyczna budynku wiąże się z działalnością fabryki Adolfa Witta. Do 1918 r. była to jedna z niewielu fabryk na terenie Królestwa Polskiego, specjalizująca się w produkcji odlewów precyzyjnych. Wzniesiona pod koniec XIX w. zabudowa świadczy o intensywnym rozwoju zakładu produkcyjnego oraz zapotrzebowaniu na produkowane w nim wyroby giserskie. Stopniowa rozbudowa zakładu, jego przekształcenia, ograniczenia w produkcji wynikające ze strajków i działań wojennych miały zasadniczy wpływ na obecną formę zabudowy posesji. Fabryka przy ul. Emilii Plater 9/11 stanowi jeden z niewielu zachowanych na terenie dzielnicy Śródmieście budynków przemysłowych z końca XIX w., który zachował niemal niezmienioną formę architektoniczną. Wartość naukowa budynku wynika jego z warstwy materialnej, m.in. technologii wykonania, użytych materiałów budowlanych i ich opracowania, jak również rozwiązań technicznych, charakterystycznych dla zabudowy przemysłowej, tj. cegły licowej, stropów typu Kleina, układu funkcjonalno-przestrzennego wraz z lokalizacją przewodów kominowych. Budynek stanowi nie tylko doskonały przykład śródmiejskiej zabudowy przemysłowej, ale również związku formy architektonicznej z budowaniem marki Zakładu Aparatów Miedzianych i Odlewni „Adolf Witt i syn”.

Postępowanie wszczęto na wniosek organizacji społecznej Miasto Jest Nasze.

Decyzja nie jest ostateczna. Stronom przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

< Poprzednia		Następna >